Paihte Computer chih na muh chiang in na lungsim ah bang a hong lut masa pen diam ka thei kei. Kum 20 khong paita in Aizawl a Lengzem monthly neitupa U Vanneihtluanga gelh Paihte Computer chih magazine khat ah ka sim kha hi. Mikangte khat toh a ki hou khakna a computer a zatdan khong uh a gente in amah chou kha lua in a bil hong puaklek ahihtuak a, huai apan amah le computer lunglut, khoih ve ut a, abangmah theilou pi Calcutta a lengsuk, va zong tawm in khat va leikhia; huai computer a khoihdan, nak buaipih lua ahihman a invengte leh lawmte khong in a computer kia buaipih a kithuahpih tak le hi nawnlou a sak dan khong uh humorous deuh a agelhna ahi.Huailai in amah U Vanneihtluanga ka thei kei a, Paite ahihlam le ka thei kei hi. Huai ka sim lai a ka lungsim a hong om ahihleh Paite le chi nuamlou, Paihte chi se, amah ki soisa himahleh Paihte chih chiamnuihna a zang se chih dan lam in ka koih deuh hi. Thil dang gen kai nawn le. Manipur a Kris Saptuam, 1960 tou khong-a a hong luttung lai in a omsa Convention a na omte toh na kisel kha ekek sek uh hihtuak hi. Huailai a Assam capital, Shillong a pan a Manipur lam a hong lutkha ahihman in Shillong a kipan Bible Galzilna leh Paite pau a kigelh Pathianthu (literature) ki hawmzak bangzah hiam a om hi. Huchibang laibu (tracks) khong a aki hawmkhiakna, ki print na address khong ah Laitumkhrah, Shillong chih tuang sek hi.
Huchibang kiselnate singtang dawn ah leng omlou tuanlou hi. 1970s tou a singtang khua khat a hausapu in Laitumkhrah pen Shillong a om veng (area) khat min ahihlam theilou in, huai baibute a kigelh a muh pen ama ngaihtuahna, ama muhdan pan a sut in hahpan thei mahmah hi. Kris Saptuamte, laitum, lai bĂȘte ahi uh a chi sek hi. Meitei ukna nuai, Manipur a om chihmah tak, singtang dawn ah leng Meitei pau theihna tan a oma, a diak in skulpute, village authority, hausa chih lamte a thei deuh ding a ngaih ahi uhi. Meitei pau a LAI i chih pen dawi i chi diam, amau pathian genna ahi a; hausapu in Kris Saptuamte dawi bĂȘte ahi uh a chihnopna ahi a. A munpi lam ua le LAITUM kichi uh ahi chih dan khat a gen in a kou ekek sek hi.
Hausapu tuni a damlai hileh huai lai a ngaihdan toh tuni a angaihdan a kibang nawn khol kei maithei. Abul a ka laisim ka gen bang, tuni a ka simkhak hileh huailai a ka koihdan in ka koih kei himhim ding ka chi ngam hi. A hun dungzui in ahiam, i khanletna, i ki chiilna leh i khotheihna leh exposure pansan in mihing in thil i en chiat a, thil akibang mah bang leng etdan leh muhdan tuam chiat i nei hi. Mikangte pau in perceptions achi ua, huai kibatlouh man in thil dik, thudik a i ngaih bang le a hong kikhek hun a om thei hi. Pathianthu khong a thudik leh scientific thudik khong kikhek kei mahleh mihing in thudik hi a i ngaih leh i pom, a hoih hi a i ngaih leh i pom, i thil etdan leh muhdan hong tuam chiang a hong kikhek thei pawl a om mawk hi.
Corruption pen corruption a hong hi nawn kei, khelhna pen khelhna a hong hi nawn kei chih sawm hilou in i theihchian chiang a i thil etdan leh dik i sak a hong kikheng thei pawl a om hi i chihna ahi. Mihing i tuam dungzui in i thil etdan, i perception kibanglou ahihman in mi mohsak leh iplah bang i nei in i hau thei mawk hi. I teirol lai bang in i nu-le-pate hai leh mawl saksim a zumpih theih hi mawk mahleh amau dinmun, nu-le-pa i hong hih chiang in ki theisiam pan in a pildan uh ki theikhe dek panpan maimah hi.
Huchi ahih chiang in mihing khat in mahni tarmit a en in i mihinpih midang khat, mun teng ah ahiam, hun tamzaw ah ahiam va pawng iplah, va pawng mohsak, va pawng dem, va pawng simmoh theih ding hi khollou maithei hi. Ka neulai ua “Suangkot Mihai” a chih sek uh ka khua khong ua khualzin hong pai khakha sek hiven, mi’n “Sut, na hai ngei e” khong ana chih khak chiang un ama’n “Ahai kichih chih di hilou e. Ngaihdan kituaklou lel ahi e” a chi a chisek uhi.
Huchibang kiselnate singtang dawn ah leng omlou tuanlou hi. 1970s tou a singtang khua khat a hausapu in Laitumkhrah pen Shillong a om veng (area) khat min ahihlam theilou in, huai baibute a kigelh a muh pen ama ngaihtuahna, ama muhdan pan a sut in hahpan thei mahmah hi. Kris Saptuamte, laitum, lai bĂȘte ahi uh a chi sek hi. Meitei ukna nuai, Manipur a om chihmah tak, singtang dawn ah leng Meitei pau theihna tan a oma, a diak in skulpute, village authority, hausa chih lamte a thei deuh ding a ngaih ahi uhi. Meitei pau a LAI i chih pen dawi i chi diam, amau pathian genna ahi a; hausapu in Kris Saptuamte dawi bĂȘte ahi uh a chihnopna ahi a. A munpi lam ua le LAITUM kichi uh ahi chih dan khat a gen in a kou ekek sek hi.
Hausapu tuni a damlai hileh huai lai a ngaihdan toh tuni a angaihdan a kibang nawn khol kei maithei. Abul a ka laisim ka gen bang, tuni a ka simkhak hileh huailai a ka koihdan in ka koih kei himhim ding ka chi ngam hi. A hun dungzui in ahiam, i khanletna, i ki chiilna leh i khotheihna leh exposure pansan in mihing in thil i en chiat a, thil akibang mah bang leng etdan leh muhdan tuam chiat i nei hi. Mikangte pau in perceptions achi ua, huai kibatlouh man in thil dik, thudik a i ngaih bang le a hong kikhek hun a om thei hi. Pathianthu khong a thudik leh scientific thudik khong kikhek kei mahleh mihing in thudik hi a i ngaih leh i pom, a hoih hi a i ngaih leh i pom, i thil etdan leh muhdan hong tuam chiang a hong kikhek thei pawl a om mawk hi.
Corruption pen corruption a hong hi nawn kei, khelhna pen khelhna a hong hi nawn kei chih sawm hilou in i theihchian chiang a i thil etdan leh dik i sak a hong kikheng thei pawl a om hi i chihna ahi. Mihing i tuam dungzui in i thil etdan, i perception kibanglou ahihman in mi mohsak leh iplah bang i nei in i hau thei mawk hi. I teirol lai bang in i nu-le-pate hai leh mawl saksim a zumpih theih hi mawk mahleh amau dinmun, nu-le-pa i hong hih chiang in ki theisiam pan in a pildan uh ki theikhe dek panpan maimah hi.
Huchi ahih chiang in mihing khat in mahni tarmit a en in i mihinpih midang khat, mun teng ah ahiam, hun tamzaw ah ahiam va pawng iplah, va pawng mohsak, va pawng dem, va pawng simmoh theih ding hi khollou maithei hi. Ka neulai ua “Suangkot Mihai” a chih sek uh ka khua khong ua khualzin hong pai khakha sek hiven, mi’n “Sut, na hai ngei e” khong ana chih khak chiang un ama’n “Ahai kichih chih di hilou e. Ngaihdan kituaklou lel ahi e” a chi a chisek uhi.
No comments:
Post a Comment