Jan 10, 2013

Hong Bye Bye Ke'n

Joseph Lianhausiam, Pangmual khua in a phuah leh a sak, Hong Bye Bye Ke’n chih la a thei tampi om mahleh a theilou le tampi om ding in a gintakhuai hi. Tutung in hiai la pansan in i lapau sik (ning) khat gen sin le chidan i hi pen hi. A la thu, a la in a thutun lam gen i sawm kei a, lapau toh kisai lam gen sawm i hizaw. A phuaktupa tanchin bangmah ka thei kei a, a theite gen ding in i koih ding. A la thu gelhkhiak anuai ah luikhe phot peuhmah ni: 



1.Ngaih aw phaiphuleng bang na siang kong leng
Zawngtah bang hong kitah in kei ding in
Sekkhum bang in ka khum lou zong
Tengkol bang in hon kol nuam veng e ngaih
    Nang ngai in bu-al bang albang dah in
    Khuaimu bang hon mu nuam veng e
   Belpuansia bang se mah leng zong
   Khuangbai bang in hong bye bye ken aw ngaih
2.Sanggah nang ngai in mau bang in mau veng
Kongkhak bang in tongdam ka hon khak hi
Patung bang tuang a hong tung hiam
Khautang bang in hong tang ke’n ka tongdam
 3.Ngaih aw gamvapal bang pal kei leng zong
Ngakik bang in kik ken sulhei ken aw
Tuithei bang in mel ki thei hang
Simbu bang in hon kibuksan ken aw
 4.Ngaih aw theidam bang tang bang na dam hiam
Akgil bang lung laigil ah tham den chia
Lingmin bang in na sakmin ngaih
Tuklou bang in lou veng thei bang lou veng
5.Nang ding saphu bang in ka phulou zong
Tangkha bang in ka vang akha zong in
Phuitong bang ka tong hong sang in
Solkha bang khattang hei ding non awi hiam




Hiai la ka zak tung in a hon hip kei a ka ngai hoih nuam kholkei hi. Himahleh Silchar leh Aizawl kikal  kawmtuah a ka paipai lai in lamsau a chimhuai ahihman in pen drive ah la tuamtuam ka thundim a car tape a banban a hong ki play ka ngaihngaih chiang in hiai la in hoihna khat nei ka hon sata hi. Ka computer/pen drive ah a la min leh asatu Muana Ngaihte - Hong Bye Bye ken chi a akigelh man in ke’n bel Muana Ngaihte la ka na hisak mai hi. Hiai la tungtang kam-khat kam-nih gen ding chia a la ngai a ka gelhkhiak leh mal nih ka chiangzou keia, ZogamOnline FB group a a theite ka dot tak in a phuaktu leh asatu leng kei hihsak pen ana hilou in Joseph Lianhausiam ahi achi ua, a chian tuak mahmah bok ua, huai dan a paipih mai a ngaita hi.

I lapau i chihte athak ki phuahbeh khollou, a omsa teng toh kitoudelh a huaite sen den sim i hihna ah laphuahsiamte lak a lapau thei tamtam leh a zangsiam siam’ laphuah hoih leh ngaih kisa pah mai a chih theih ding hi. I lapau siam ahihkeileh thuktak a sui a thei chih bang hikei mahleng i late ka ngaih sunsun apan in i lapaute’ i nidanglai khovel, hinkhua, khosak leh gamtatna, nekzonna, nek-le-dawn, hun (time) i simdan, i kimkiang a om sing-le-loute, mual leh guam, ganhing chi tuamtuam leh vasate khong hihna leh omzia i theih mahmahte bulphuh leh pansan a nei-a la a i gennopte genkhiakna hipen leh kilawm hi. 

Gentehna ding in dahna, sihna, kikhenna khong ziak a thawmhau leh lungleng, insung bang awng lua sa dinmun genna ding in sungthe bang hawm chih khong zang-a la a gen ahih chiang in  a phuaktu gennop hong chiang kuau in mi lung khoih hi. Tulai a khopi a piang leh khanglian tamtak in the theikei mahle uh nidang in a theilou omlou ding hi. The ichih a pumpi lian sim mahleh a sung hawm in bangmah omlou bang hi. Huai omzia pansan a sungthe bang hawm chih ahih chiang in a chian dan tuam khat om hi. Tang bang dam chih bang, tang (mountain) om gige (permanent), hun sawtpi ding(stand) ahihna lam a dam (sawt ding) genna dia tang bang dam kichi hih tuak hi. Tangtawn ahiam tang a tuana chihte le hun sawt genna mah ahi a, hiai a tang kizang leh tang (mountain) apan mah ahi thou ding in a ginhuai hi. Tang leh mual a kibang hi sim napi, mun gamla lam genna ding in tang sang in mual kizang a mual zatam hal chih ahi. I gam singtang (hilly) ahihman in i omna peuh ah khodak in a gamla et le mual a thuahthuah in kimu a muhtawp ah mual leh van kimat dan a kimu hiven, i ngaih kua ahiam toh omna ki gamla genna ding a mual zatam in hal chih a hong hih chiang in hong chiang mahmah nawn hi.

 Lapau mal i gentam kei dia, hiai tan ah i khovel leh i kimkiang a i theih mahmah thilte’ hihna bulphuh a lapau nei i hi chih a chiang huntawk ding in i koih hi. Hichibang i lapaute zang in a tamzaw in la ki phuak a, lapau zang sese khollou a la hoih taktak, mi bun mahmah phuakthei le om veve hi. Joseph Lianhausiam in hiai la a phuahdan ah tua i gente zuilou in lapau chituam deuh a hon zang a, khenkhat a ding in lapau ngeina hilou, diklou chia pom haksa le ahi maithei. Hiai la ka ngaih a, ka et vengveng leh lapau ngeina dan zuikei mahleh a phuaktupa in phuaksiam ka sa a, ngaihsanhuai lam ah ka koih zaw hi. Laigelh (literature) khong a chituam deuh, gendan tuam deuh, style tuam deuh chihdan a pom ding in hoih ka sa hi. Lapau kia hilou, paumal himhim a pau-a ahihna toh kibang geih in paudang (culture leh value system kibanglou) a lehkhiak theihlouh tampi a om hi. La lam ah a diak in tua i lagen bang paudang ah lehkhiak sawm le hithei hetlou ding, omze neilou suak ding hi. Aziak ahihleh Joseph Lianhausiam in i lapau ngeina zuilou a lapau style thou si thilmin, a min,  pansan leh bulphuh a hiai la ana phuah ziak ahi [a la sung ah lapau ngeina a zuih zek bel a omlou kei].

Hiai la a thilmin pansan a aphuahte ala ngaisa leh a tung a i taklat ah laimal gol kizang a simte’n a thei vek ding uh. Huaite avek in i gen kei ding a apatna leh atwpna a azatphaiphuleng (mouth organ) bang na siang kong leng” chih leh “phuitong (pak) bang ka tong hong sang in” chihte paudang in let dekle hitheilou mawk hi. Paudang ah a la in a gente kawkkha nawnlou ding in, diktheilou ngeilou ding hi. Huaiziak in hiai la hi, ei pau a ding in la chituam (unique) dan a koihtheih leh a kilawm hi. Huai i chihhang in midang in le hiai dan style in a tuamtuam hon zongkhia in hon phuak souhsouh le uh i chihna bel ahi sam kei.

Huai sang in “nang ngai a mimbang thum” chih in a pansan pen – mim (mimva, vamim lamtom hi ding in ka koih) a thei nawnlou khang a ding in omzia om khollou ding ahihna ah, i tulai khovel leh i kimkiang toh kituak nautang in a theih thilte pansan a lapau thak phuahbeh tuak zaw kha ding hi. A omsate mah gil zaw, thuk zaw, mi bun zaw, ngaihnat huai zaw, i culture hizaw chih bangsim mahleh a omsate le a piankhiak hun lai khovel leh a mite kimkiang toh kituak, a hun a mi teng in a theihmai thilte pansan a hong piangkhia mah ahihman in tulai khovel leh i kimkiang thilte pansan a lapau phuahbeh a siatluat lawmlawm na ding omkei leh kilawm hi. A mihingte theihchian thilte mah bulphuh leh pansan hileh tu khang a mite bunlah tuanlou ding hi. A omsate pampaih a nolh ding chihna hilou in, behlap dan omlou a diam chihna ahi zaw.      

 [ZogamOnline FB Group a ka theihchianlouh hon hilhte leh hiai la toh kisai ana comment teng tung ah kipahthu ka gen hi]

 Monday, 12 November 2012

No comments:

Post a Comment