Nov 20, 2020

TUI DAWN LAMPANG

 Vasa tui dawn na mu ngei hia chih dotna a pan mawkin dotna dang khatin thukhit sawm ni le. Neulai in  kholai a tui vung ak in a dawn (chip chihzaw di hia) gakgak kimu sek hi. Vasa tui dawn mukha  kholkei  lele dawn ahihlam kithei ahi dia, khokhal gamlak nahpa keu pulh, sikkhak a gamgin giapgiap hunin inkiang naia luitate kang in kimat nawnkei mahleh a thukna deuh ah tui vung muh ding om zeuhzeuh hi. Huchibang munte ah tuithang kikama, vasa ki man ahia manlou chih bel gen thei nawn kei mah le luivazem, tuivavom chih khong thanga ana awk lamenin ki vil zel hi. Hiai  vasate melpuak leh rong bang min hon dong leh a gen theinawnloudi pi ki hi zel. Tuithang vilna, luidung vakna ah vasa tuia ana bualna nung, a kisinna kawt zengzung khong muh ding om sek hi. Lusei paua kisil chihpen inbual chih ahi a, ei paua le bual chih thumal nak omlou ahi. Vasate le kisil ua a dang uh a tak chia tui omna na delh a dawn mai hi ding uhi.

Huaibang deuhin eipawl le dangtak chianga a lemna na a tui dawn mai a kihihna om a bang. Kuama’n tui suangsou  khollou, filter bangle ngailou, dang a tak chiangin naupangin tuithei phei tunga nga-a len kawma kunsukin  awla awnniamsak hiaihiai in tuithei monga hong luangkhiate na dawn ua, a lianten bel tuithei a tolam deuh veilam khuta domin a tunglam taklam khuta lenin awla kam toh kikima sanga viktouin dawn uhi. Naupang, a siamlouin huchin hihdekleh thakhata tuithei apan tui hong kibungkhia in a mai leh puan teng buakkawt nemnom thei hi. Noukang, Mizoram a YMA nou a chih uh, YPA nou chihtei mai di a diam ah (sepaihlaka number tuamtuam ana neisak ahi ding ua, a lian, noupite bang number 12 a kichi), huai nou apan tuikoihna taubel sunga suakin dawn suk mai chih khong ahi. Lamka zang khong ah bel khua lum ahihmanin dawn ding tuivot deihna in leibel a koihin kisin a, a sin tungah a suahna/dawnna ding huai nou neute kikoih hi. A duhduhin a noua va suaha a kidawn hi mai.

Gamvakna leh khualzinna khongah tui kipaw khollou in dang a hong tak sim leh tui omna lui khat naih ahihkeileh i phakchia dawn hi mai hi. I gamlakte lah tulai dana pollution omlou, environment bitlai ahihmanin luia tuite mineral water himaia i tuahna peuhah dawntak hi mai hi. April, May lak vuah  hong zuk chila tui khong hong san chiangin bel tuihii (cholera) khong na om ahi dia, huaihunin i gama pollution om zek houh ahi diam ah. Huaile tui dawnziak hia, huihin leivuikhu a tuahte in a kunga gah haipuam, lingmin, theihe etc  a buahkhak i nekte ziak hizaw ding hia chih omlai. Nitak chianga tangvalten a nungak helna ua nungakte’ tui suaksaka a dawnte uh a dangtak man uh le hizaw khollou, nungakte sawl leh kisaina a neihnopman ua tui a suahsak, a tusuahsa uh nuamtuam le hizaw kha thei lai. Nungak pilvangte in le huaidan maha “Tui na duh hia?”,  ”Tui kon suah diam U Thang?” chia lenglate ana dong uh hikha thei lai. Bangteng hileh tui dawntam a siatna omlou a ana hoihzaw ahihmanin nungakte tui tampipi dawn le poilou hi zel .

Huai chimahle, loukuanna ah bel nupiten suna nek ding antun toh tuithawl a seng un pua ua lampi a lui ahihkeileh lounawla khonga pan tui dimin dangtak chia dawntheih mai dingin buksung ahihkeileh lou mapanna gei khongah koih uhi. Kanglam lou neih kum bangin lounawl leh a kiangnai a lui/tui omlou theia, om hita mawng lele mangtom, buhtuh lai khonga khua khal ahihmana lounawla luite kanga tui va dip zualna ding omlou leng hithei hi. Nasem zou nawnlou pitek-putek leh a semthei nailou naupangte leh a nungak/tangval nailou naudon, tuitawi, anhuan dia inn omlouh phamohte chihlouh a semthei liai amei-apa a lou kuan vek ngai ahihmana loukuan pen inkuan vai deuh a ngaihna a om ziaka sun-an dia antun bang pua in tuithawl le ngaihpoimoh khaka hong ompan ahi maithei.

Naupangin zun a teh chiangin puanphah khong nisa a phoulouh phamoh ahihmanin naupang zunteh ding lauhna oma, nute bangin nitaklam a naupangte mehtui hawp ding lemsa khollou ahihkeileh zana a dang uh a tak chianga le zunteh dalna dia tui dawnsak nuam khollou uhi.

I taksa tamzaw tui hi a, tui a kiphamoh gige a chi uh. Huai dungzui in tulai tui dawn tam ding ahih khong ki hahgenin daktolte bangin le gengen uhi. Huchia tuidawn poimohsakna, poimohngaihna hong pung semsemin tuisiang dawn ding kiningching le ngaih poimohpen khat hong suakta ahihmanin tuisuansou, tui filter chi tuamtuam leh mineral water chih khong a loutheilou ahita. Hinapi in chilai ni, inn a tuisiang dawn ding kichingtak neikawm napi, nidanga pupate chindan paikhelou a i zuihtouh khakna om i chithei diam ah, dang a takluat kei leh tui kidawn mengmeng tuan khollou lai hi. Vai leh midang laka va gamtana ah tuamdeuh hih utlouhman ahia, a kilawm ding khualna ahia office khong, hotel khonga nekkhawmna banga lah tui dawn ding ngai poimoh mahmah zel, mineral water lou bang deihhetlou se chih khong in ki omzel bang hi. Huaimun khonga dawn chianga lah tampipi dawnthei veve thou zel.

I kual nasa sim abanga, gennop lam naihsawmta ni. Nidanga om hilele i theihlouh man ahizaw diam ah tulai in zunkong natna, kal (kidney) lam natna chih khong kiza za a, i natna tamtakin tui dawntawm khong ngohin om hi. A tui neilou le hilou, lah i poimohzah dawn khollouin neihlouh dipi natna nei houh i hi diam chihton om hi. Nitenga tui hiaizah, huaizah dawn ding chih tupna kineilou, zite hiamin ngai poimoha hon suah, hon piak chiang ua le ki dawn hoihut manglou hileh kilawm lai. Phalbi chiang bangin khua dam ahihmanin ki phawklou diak leh ki dawn nuamlouzaw hileh kilawm. Tuiduh, dangtak taktaka i om masiah va ki dawndawn thei khollou hi. Nidanga i pu i pate in le a dang uh atak chianga dawn pan uh hithoua amau tui dawntawm mana natna a ana buai khollou uh ahi diam chih dotna omthei hi. Buai ana hita mawng le uh le a natna pen tui dawn tawm ziak ahi chih a ki theihlouh man le hikha thei zel bel hi mah.

A bangteng hileh, i pupate a dang uh atak chianga tui a dawn kia ua ana hihtheih zelna uh a ziak khat hi dinga gintakhuai tuh mehtuimawl hawp bang ahi. Loukuan, gamvak hong tung ua nitak-an nek chianga mehtui mawl hawp dupdup mai. Mehtui-al bangle polh kawma hawpbeh lai, ahihkeileh vaimimchim, gatamchim tui khong le hawp dupdup theih hi. Khualzin khong zupi khumtak a kilup uh, loukuan gimtaka a tun chiang ua belkhenei ahihkeileh zuhaning, zuha tui toh hela a tep, a hawp khong uh leh i gama mikangte hong kilatnung zing leh nitaka singpisan a dawn khong uh taksa in a poimohzah uh tui a ana chawmzou hithei ding hi. Huchi ahihleh eipawl, tulai a asanté khong dawnzaw vialte, i dang a takten keileh tui dawnlou chihtan i pupate ana zuilai in, adang mehtui hawp, singpisan dawn khonga zui nawn khollou, i zunkong, i zunbu, i kal uh khong un ana lel deuh houh ahi diam?

 Dibrugarh, 17.11.2020


No comments:

Post a Comment