Jul 27, 2008

LENKHAWMNA AH

Zanzek in ka veng ua lenkhawmna ah ka va tel a. Misi pen veng sung mi poimoh khat, VC member hiven, khuangpupa’n mi tam salou ahi dinga, la thum le li sak khitin a hong dinga thu ahon genta hi.
A gen pipen veng mite’ misi ina lenkhawm ding ngai poimohlou a sak thu ahi. Inneite ana ki bengngong sak phot mai u henla, na ana sakei le uh chin hon pan hi. Nupi-papi lamte thuhilh leh taibawl nuam ahi deuh. Kum 50 vel ding mi hiven, huaima zan misi luang omlai nungak-tangvalte ana zanhah piha zinglam dak 3 khong a thu ana gen hih tuak. Atangpi in sun leh nitak tung lam pen nupi-papite lenkhawm hun hi deuha, zansawt lam chiangin nungak-tangvalte’n khekin zanhak ngal uhi. Khuangpupa’n lenkhawm tawmngaia hahbawl ding ahihdan, nungak-tangvalte fuihin a lemna na ah ana gen seka, mimal kianga le ana gengen sek ahih dan hon gena. Huaini Pathianni hiven, zing kikhopna ah a tate bang le ana tai ek hi in kigen hi.

Huchia nungak-tangvalte a thuhilh chiangin amau le gen di ana nei tei uhi. Nupi-papite le amau huna(zan sawtma) lenkhawm ngai poimoh tuanlou, kou kia hon mohsa louin amau kiang ah le ana lecture sekin chih bawl sek uh hih tuak. Huaiziaka nupi-papite iplah deuh dan ahi. Tua misi pen vengsunga pubic figure khat hi ngala, ama sihna a vengsung mite inn dim phitphet a lengkawmlou a chih chianga ngai theilou ahi nawn hi. Inteekte maipha zong ahihna tan le om maithei diam ah.. theikhang. Huaibanah misi pen Catholic ahia, a gendan apan saptuam a le ki ettuamna om deuh sa abang hi. Huchi in nupi-papite’n lenkhawm awlmoh zoulou sa a tai ahi deuh pena, a lungsima sou litlit teng hon genkhia ahi pen abang. Mipite kisiamlouh hi awmtakin dai dide mah uhi.

A utteng hon genkhina a hong tut chiang in tangvalte’n singpi hon hawm ua, singpi ki dawn phot hi. Singpi dawnkhit a lasak kipatkik ma in vengdanga kipan a hongpai coat silh zetzat UPC pastor khat a hong ding nawn hi. Ka et hoih leh nidanga Shillong khonga om ka meltheihsa khat ana hi hi.

Nidanga tua ka veng ua YMA heutu khong ana hihdan leh tua vengdang a omta mah leh, veng mi dana ki ngai lai leh ngaina lai ahihdan khong, misi pen ami ngaihnat leh misi in le amah ngaihna mahmah ahihdan khong hon gena; a sih atheihphet a hongpai ut napi, amau venga le misi khat a neihman ua hong pai pah theilou ahihdan khong hon gen hi. A gen uttak, dena khuangpupa gen lehlam daih ahihdan hon gen masa hi.

Sawtsim tak gen ahihmanin a gente a vekin i gen seng kei dinga, a tangpi i gen ding. Sihna nanana ah Mizo society kana ki itna latsakna leh ki uap hoihna a omkei chih ahipen. Christian state ve thou, Nagaland ah hichi tukin aki uap kei uh. Nagaland a zinlai in Minister bangzah hiam in Mizo pastor ahihman a na kimuhpih in na houlimpih ua Mizo a ngaihsan zia uh agen pen uh achi hi. Calcutta a omlai in hong khualzin sapte in vaite misi hal dan khong mu ut sek uh ahihmana kilawp lou pipi a ava etpih sek ngaia, vai mizawng khat a sih chianga a kihalna ding singkhuah nei daihlou ahihman siluang kangtum zoulou sek hi. Huchia siluang kangtum loute tem khongin satnen ua mihausa halna sing kangtumloute tomkhawmin a halkik sek uh achi hi. Tripura, Arunachal khonga a misih chiang a aki uap ginatlouh dan khong uh le ahon genkha a N.E. India sung chu a cover vek sim chih di ahi ding. A om masakna Meghalaya a Khasite ngial bang a sih chiang ua, tangval tawmchik zanhak lelte le carrom kapa zanhak hi zaw ahihdan u leh sa goh ding a neih kei u leh misi gal omlou himai ahihdan khong hon gen hi. A haute, nekdi tampi luitheite a gal tama Mizo sihna toh kibang hetlou hi. Shillong mah ah Mizo nupi khat koimah saptuama omlou hong sih chiangin saptuam intek ding omlou hiven, YMA khut a koih hong hita hi. YMA in pan hon lak chiangin hanmual bang ah misi vuina a motor tampen hong hi mai hi chih khong hon gen hi. A Invengte bang uh a sih chiangin a tanu in “pa mi tawmlua va hon nawnta ni” chisek ahih dan khong le gen hi.

A tangvallai in gamdang a misi bangchi ki uap hiam chih nasa takin suia, Germany, Russia chih khong leh koikoi hiam ah leng kuamah huchipi a ki gal leh ki uaplou ahihdan u leh USA a azinlaia, Maryland a Mizo khat sihna a tawmngai kisa a Mizo bangzah hiam ava hoh neinai uleh misipa tate’n ana kipahpih khollou maimah, ki lungleng dek panpan a mi hong hoh zel uh chih khong ana gen maimah uh ahihdan khong hon gen hi. Mizo himahle uh gamdang huzap a khanglian ahihman ua huchi ahi uh a chihna kawm ahi.

Mizo in namdang kuamah neihlouh misihna a sak ding la ki nei, a zawng ahau kuamah ki deidanna omlou, ki uap vek, ki itna ki sulang vek, khovel a society hoihpen leh nuampen ahihdan, YMA dana tawmngai pawl kuamah in neilou ahihdan, N.E. India a i kimkianga Christian hi thoute’n le neilou uh, huaite ziaka hon ngaihsan u leh hon tung-et ahihdan khong uh hon suuttou nilouh hi. Huaini bang kikhopni hilai, kikhopni a, kikhop kala mi huaizahta lengkhawm a om amuh chianga khuangpupa gendan hilou a thupi lua ahih zawk dan, Mizo hih a nopdan, kipah ding ahihdan khong hon suut taktak chiangin tuh mipite bang kipak mahmahta ua, khuangpupa bang le hong tuike nuih viivei panta hi. Gending tampi neilai, himahleh hunin daihlou ahihman a hunsak ahih genin hong tawpta hi.

A hong tawp phetin inneipa, misipa’ tanu hong ding ngala, mi tawmngaihdan leh uapdan leh bangkimte ziakin kipahthu hon gen ngal hi. Khuangpupa in vengsung mipite iplah leh a mohsak dan khong diklou ahi chih gen tuan louin kipahthu tomkim tak leh hoihtakin hon gen hi.

Lenkhawmna pen lusu ngauhngauha lasak ban ah ham (zawlbuk) khong om nawnlouh nunga social institution hoihpi khat hilai thou ahi chihleh sihna toh kisai subject i ngaih poimoh mahmah lah i gen/gelh ngei khollouh khat ahihna ah gamdang khong a sihna atuah chiang ua a kiuapdan uleh hihdan khong uh gentheite’n hon gen le uh chi kawmin i khin ding.

No comments:

Post a Comment