Dec 21, 2009

GALNGAM the Great

Zomi tangthu laka mihat minthang kua hi peuhmah ding hiam chih ki dong leng; tulai khangthakte bang mol thei mah mah ding un a gin huai. Huaiziak tak in ahi i khanglui tangthu hoih pipite a kallak beek a etthak a tanchinbu khawng a suahkhiak hi zel leh a deihhuai. Tu'n leng i pu uh Ngalngam The Great tangthu theih dan dan sut khawm leng chi hi hang. 


Ngalngam ei Zomi tangthu lak a mihat minthang pen hidia gintak ahi. Milian leh thahat mah mah ahih ban ah dawisiam minthang ahi. Khutsiam ahihna- pat apan khau bawlkhiakna HELHAWT tuh ama muhkhiak a kigen ahi. A hatdan bel ngalkhat kapliam hangtak maite'n leng bangmah alohzohlouh khop ua hat hi chi ning-niang phot ni. Ngalkhat kapliam hangtak chihtuh,i pu-lepa sasiam gamvakmite' laupen tuh Ngalkhaat kapliam hang ahi. A ziakbel gamlaka ngalkhat hang belva(speedy) mah mah a; athawm gin kizak phet leh a alang-alang luigal khat apan galkhat tan bang bohman zot-zot leh a hapaak a piik thuahthei khop hial a lauhuai ahi. Sahang leh vompi ichihte ahihchian bel a bawhding chia ngiikphot deuh a, pafel kizente din kiginna man leh thautawite'n kapman na hun om hi. Ngalkhat bel thautawite'n zong kapmanna ding hun omlou a ase ding teng sesak thei khopa mangang ahi. Ngalngam a di'n ahihleh ngalkhaat haangtak leng a mullit huai hi zen zen lou hi. Ngalngam Vanlai (minthanlai) 1860-1870 kal khong hi dia gintak ahi. A cheetna gam ahih leu leu chian Zomite tenna Chin Hills: leh Guite Kual khong ahi pen a, Hausapi Vum (Chin Hills:)bang ama panmun poimoh(strategic point), tulai a Kargil bangmai a poimoh ahi. Hiaigam sung ah amah thupipen a, amah tuk kuamah dang omlouh man in Pathian Tang (Khobon Tang) milun Tawpi (Zongleng) toh ki zawl uhi. 

Hausapi Vum leh Khobon Tang mitmuh phak hial hikei mah leh muvanlai mit a et hileh ki galdoh lit-let ahi ngei dia; huaiziak tak in, milun leh milun Tawpi leh Ngalngamte zawlta in na kiman kha uhi. Zawlta chihmahtak ahatna uh avangkim in hong KITEH sek uhi. Ngalngam bel doha: siamtak ahih man in hong kiteh chiang un vualzou nak a; ahitakin bel Tawpi mah ahatzaw hi. Khatvei Tawpi theihlouh in Ngalngam in a thaltang suangpi heeng kal a phut zok in Tawpi kiang' "Jawl aw hiai suangpi ka kap leh hong kiphelkhapa,ka thaltang a taang hiveh.. Hon bohpih dih ve" chi'n a bawtkhe di'n chial hi. Tawpi'n mangpah in, a thalpi bullam len in pang a; Ngalngam in bel a tunglam deuh a len hi. Huchiin Tawpi'n a bohtouh chia'n Ngalngam in theihtawp in na lehsawn suk in hon bot zouta kei uhi. Huaiphet in Ngalngam in: "Zawl aw tha leh tha leng ki tonlou hi kha'n teh.. Kei vuak in hon bot phot ning" chi a hon boh leh hon botzou pah hi. Huchi'n Tawpi bel hong ngimkii sim pah. 

Huaikhit in gamlak a hong pai nawn uleh Tuivai piautak hong tungkha ua; Ngalngam in suangpaak khuttum chia khat la zokin: "Jawl aw hiai suang ki keihtap siak ve ni e" hon chih leh Tawpi piak thuah hi. Tawpi'n theihtawp in hon keipah maw-mawt a,suangpaak hal khong pilh khe zung zung hial mahleh keitam zou hial samlou hi. Tawpi suangkei a abuailuat lai in Ngalngam in akima nahthel lak ana zawt a; akpatui khat zawt kha in,huai aktui leh suangpaak kheng zokin hon keih leh baihtakin keitam hi. Huaitakin Tawpi'n a jawlpa hat sa in hon huphulh mah mahta a "Jawl hat hi na maizen chia, na chiltui bang a eng zozen a" chi in a aktui chik luangkhia a chiltui sa lai zomah hi. 

Huaikhit jawltate'n maban hon suan nawn ua khawsiatni ahihman kawlphia hong uang deuh deuh hi. Ngalngam in a jawlpa kiang ah: "Ahihleh hiai kawlphia kilak teh ni" chi'n hon chou leu-leu hi. A lawipa le kithalawp mah mah in amah apan din hong kisa nawn geet in kawlphiat phet chia tawm din mansa in na om pah ten-ton hi. Kawlhong phiat phet in lum zung zung hial mah a hong tawm leh mualpi thum le li bel kanzou pah a; ahia "mualpi khat ban a mual dang na omzel a ka lazou mah mah kei" chin hong kik hi. Tuaphet in Ngalngam hong kipan a Kawlphiat nawn phet in amah leng a hat theitawp a hong tawm leh mual nih bel ho kanzou pah sam hi. Huchi'n a mual pang ah, Tawpi muhlouh kal in ameisah sat aam zok in meisel honde in hong kik a Tawpi kiang ah; "Jawl aw kawlphia kon toi ve.. Hong en dih ve" chi in a jawlpa zohnehhuai deuh mai in hou nel-nal hi.. Huaiphet in Tawpi'n kawlphia hil-hial lazou toh ki jawlh nilouh ding hike'n teh chi in ama lalgam Pathian Tang lam zuan in sulkik heisanta hi. 

Tuni'n i mihat leh mithupi Ngalngam sakmel manmohna ding in ama muhkhiak helhawt minloh in "Ngalngam Helhawt" kichi ganhing chikhat i Zogam ah suntang lai nisa nuai ah ni sa e-koi e chilou hial in Zogam nupite pat heek ging sang a kilawm zaw hial mah in khuang ngiat ngiat a mi lungzuang theite din kahtam loh theih hial na di khoph i Zogam ah zak theih in om hi. Huaiban ah a galhaatna,a naamsau tulmohna di'n "Ngalngam Tempai" ki chi ateh zong tempai mah bang a zum zit-zet pak kung kilawmtak i Zoleigam ah vulni omlou in nou gige hi. Ngalngam leilawn kichi suangpeek kichiang liin-lian tuh Tonglon khawjawtna kawl ah om a,a saudan feet 6/7 vel mahmah phading hi in genin om, Amukha khempeuhten enchimlou uhi.

No comments:

Post a Comment