Jan 14, 2013

India Mong Khat Ah - IV


Pa Thangte nupa  thusiam in Aizawl a ka naute a inkuan bawl bang un kou le ahon inkual bawl ua, va kithuahkha pah kei le ungle amau khong a om man un Champhai ah lungsim a mikhual hetlou in ka omthei uhi. Rih Dil apan Tourist Lodge, Champhai ka tun phet ua kisa ngal in nitakan ne ding in amau inlam ka zuan pah uhi. Kawlgam lam CD leh laibu hoih khong a om leh lei ding chi in ZBC Bookroom ah ka bang ua, ka lametdan bangmah ana om kei mahleh Bookroom ate ana siam ua Tedim a Cope Topa khawmpi zatna CD ka lei hi.


Phone a kidong zel in Pa Thangte inn haksa lou in ka tung ua office lam a om ding kasak Pa Thang ngei leng inn ah ana om hi. Amau nupa kia om ahihman un a inn uh leng awng mahmah a hon na beisei lua uh ahihdan khong ka thei  ua, va tung kei mahle ung honna ngaihnatna uh kipahhuai ka sa uhi. Bazaar a leinop nei ahihman un numeite aki zuidok ua, pasalte inn a om in kana houlim uhi. Zingkal a Champhai a pan Chiau lam zuan a pai lamkim khong ka tun un phone a hong ginga, ka lak leh Pa Thang in  Ka hong pi ding hia? Na hong paithei di uhia?” a hon chi a, hon dotdan lamdang sasim in a dawn didan ka buaisim hi.  Chiau manoh  in ka kipanta ua,  nitak lam ka hong kik chiang un kon contact ding ua, kong pai mai ding uh (a zannitak a kihouna bang a anne ding in). Nu Ching phone number le ka lawinu’n nei hiven, Bazar khong a vak nop uleh amah ka na ki phone mai ding uh” ka chi hi. Amah office kai ding chia subuai lou ding chi dan ka hi hi.

Aizawl apan Champai ka pai ding uh Vungi (ka nau zi) in ka zin ding uh Pa Thangte ana hilh a, Champhai ka tunkuan un Pa Thang in ahon phone a, amau kiang lam a kingak theih ding ahihdan a hon gen pah a, ke’n le “Tunna ahihleh, kuamah subuai lou a Tourist Lodge a tun sawm ka hi uh. Zingchiang zingkal Chiau lam a kipaikhe pah ut ding ahihman in zingchiang nitak in ka hong hoh ding ua, ann le ka hong ne ding uh” ka chi ngal hi. 

Pa Thangte nupa in ngalsa hou saptheiteh toh huan leh ngakah hou kan honna lui ua lim kasa mahmah uhi. Ann pen zingkal a honna huankep uh ahihman in ana tak zek pawl a om a, a kihuanthak pen taklou ahihdan khong hon gen chiang un Pa Thang toh ka kihouna ua ka gen uh nasa tak ana kitheikhial ka hihdan uh a hong chiang mahmahta hi. Ke’n lah ka kihou dan uh chiang mahmah a kithei, Pa Thang le ama dinna a chiang mahmah a kithei zel. Lawinu’n “Zan a na kihou lai un na om thiihtiaii sim a theikhial na hi di” hon chih zenzen leh Pa Thang hong utdek suailou ahihman in huaithu gentam nawnlouh hoihzaw in ka theita uhi. Bangteng hileh kou nupa in bel limsa in ann tampi ka ne thou ua,  ka gil uh a vah mahmah hi. Amau nupa in bel ann a hai hetkei uhi. Aizawl a ka naute inn a Pu Haokip leh Pa Thang toh khatvei ann  nekhawm kha ka hihman un Pa Thang ann hailouh ka theihsa mah ahi.

Amin uh ka mangngilhta a, annekkhit in Lunglei a a omlai a ka naute toh ana thei hoih mahmah, Champhai a TV khong bawl a om anu uh Guite ahihman a pu hon chi uh, nupa khat ata u toh a hong lengla ua, houlim in nuam kasa uhi.  A nung sawtlou in Lunglei a kipan tangval li ahiam Pa Thangte car lei dia hongkuan ahong tung ua, Pa Thangte inn a giakngal ding, a zing chiang zingkal a kiknawn ding ahi uhi. Amau gari neu hire zen a nitum a hong pai ahih chiang un gim ding uh chi in hun leh mun pia in kou nupa leh lenglate kana paita uhi.  
Tourist Lodge ka tun un a nasemte lak a Nepali khat leh khotualte khat khuang toh ka room uah a hong lut pah ua, “Krismas chianga Lodge ngak pawl ka om uh ngai a inlam ki paitheilou, hiai mun ah ka khohar thei mahmah ua, tu’n  le lawmdangte’n  hon paisan gaita ua kou gel kia ka omkhata uhi. Ka na hihdan sek un Lodge a hong tungte kiang ah Carol ka bawl ua, huai a hon piakkhawmte ua pan hiai mun ah Krismas ka na zang mai sek ua, tua le nou kianga Carol hong bawl mai ka hi uh” a chi ua khat in khuang tum in a nih un la ahonsa uhi. A chihdan siam vanglak uh ka sa hi. A zingchiang zingkal baihtak a pai nuam ka hihdan uh hilh in paima a singpi dawn uthuai ding ahihdan ka gen a, nektheih leh bangbang ahiam ka pia uhi. Kipaksim a ding uam a pai nung uh sawtlou in flask khat ah singpi sa vitvit a hong leh nou a hong koih ua, khua vot ahih chiang in ka dawn khu vingving ua a nuam mahmah hi.

Nitaklam Pa Thangte inn a ka hohkhit phet ua Biaka bosspa, lawm Jampute nupa Lodge a ana hoh ahihtuak ua, hon ngak zoulou in ana paikhin uhi. Kou lah zingkal baihtak a paikhe nuam ka hihman un kimu nuam mahmah napi kimu khalou ka suak uhi.

Zingkal in lawinu’n dawn nuamlou ahihman in kei kia’n singpi ka va dawn a, dak guk vel  in  Champhai ka nuseta uhi. Huaini, chi bang nuamlou sim ban ah kipan baih deuh ka di uam, lampi ah gari a om mangkei a, khovot toh thawmhau huai dek heuhuau zozen abang hi. Lampi bang neulua i sak leh huaini in lian zozen abang hi. Champhai a pan in a suklam kia ahi phot a hattai kholkei lele lampai ki telh lua hileh a kilawm hi.

 Putek In Hon Hetkha. Amun min ka theikei a, ni hong sangsimta munkhat lamsuk simna  apan a munzang deuhna  ka phak kuan un lehlam apan car khat hattak a hongtai ka mu guih a, a hektupa in le kou hon muhguih chiang a hattai ahihman in nervous a a car control thei nawn manglou ahihtuak a, a tai dan kawi ngoingoi leh diklou a ka theih man in kintak in lamsik blacktop louhna motor in naihtheihna tan naih zok in ka na ding mai hi. Hon phak chiang in hon phukha hial kei mahleh a motor malam kongkhak bang(wall) in kou malam fender sik hetkha in ka side glass uh a hon khetsiat sak hi. Huchia hon hetkhit in lamtou kipatna ah a hong dinkhawl thei pan a, kintak in ka pawtkhe ngal a amah le a hong pawtkhiak leh a zi (hi in teh ka chi mai a) in tai chihtak in honta nal mai hi.

Amah putek himahleh azi naupang mahmah lai in tapa naupang neuchik khat a nei uhi.  Aizawl ka tunnung uh zan chianga motor koihna ding om tuanlou ahihman a ka naute inkong (insak chih zawk di hi’n teh) lamgei a ki koih mai sek pen numei khat in a gari hek kawma a mobile kia a top na lama control thei nawnlou a anunglam honna phutsiat sak, a delaer HB Motors te’n bumber ana neihlouh ziak ua bawlkhit nailouh hi zomah lai ahih toh insurance va claim mun luatle zumhuai bang sa in Mizoram a ahihsek dan ua tutung chu a bawlna ding a spot a liausak ngal ding chi mahleng aman a thupatna ah “Thiamna sawi tur pakhat mah ka neilo, ka pu.. Khongaihtak in min ngaidam rawh” a hon chi pah a, a mel i etleh a samkang toh i pate vual chih ding khong hileh kilawm sak sim in a om pah hi. Azi in lah a tai khawl tuanlou, “Na taihat lua ka chi ka chi a… Tua motor hichibang dinmun a Champhai a lut ding le mi muh a zumhuai eivoi.  Aizawl lam ah kiknawn mai ni” peuh ana chi zuauzuau a. Kou hon hetkhakna a motor bang(wall) uh a rong kizik pen a genna ahi a, putek in lah a hihkhelh ahihdan, kisiamtanna ding khatle neilou ahihman a ngaihdam nget chihtak a hon ngen dan in a hong om nilouh hi. Huchih chiang in “Eile motor hek hi hang a, koi hiam a mi a va sukha khong hitale..” chih khong ngaihtuahna ah a hong ban lut a, a mel i et leh piching chih phetlouh puteek samkang hita, sum va nget teitei ding nuam nawn ngellou  in a hong omta hi.

Huchia ka om sung un a nervous na hong theng deuh ahi dinga, ka omna uh nisa in hon suksalh laitak hiven, nisa in ka maitang tak a hon sal in bangmah mutheilou ka hi khong hon chih behlapta hi. Atawp in, “Ahihi hita ve. Gari a kisiat nasatlout louh, mihing bangmah a kichihlou ki hampha hi.  Putek khat in hichi tuka ngaihdam hon ngen. Eile mihing khat, maban a hihkhial thei mah ki hiven” chi in mahni a tuak kibawl mai ding chi in ka kikhenpihta mai uhi.

Mami Hotel. Khozawl khong a le khawllou in Kawlkulh hotel a mi nekma, ann nemasa pawl a pan sawm in khawllou in ka pai zel uhi. Ei Zosuante annekna hotel khong a i nek chiang in table a mi ata zahzah kitu khawm mai a, meh-al, mehtui chihbang mimal a hon petuamlou ua kikop vek, a utut in hawp ziahziah in a valte a bel a sungkik sek uh chih khong ahihna ah a nemasa a i pan leh ngaih a pha deuh seka, huai lungsim a koih dan a kihi hi.

Pa Thang in “Mami Hotel ah meh a chikim pen, sa bang le chi nih a serve sek uh  a chih thei in Kawlkulh ka tun chiang ua Mami Hotel ah ka lut uleh, a masapen hih malak ah mi a dim in ana dim uhi. Innuai lam a va daileng masa phot a kon nek u leh meh bang chitam zozen ngut hi. A sa lam ah ngalsa hou boil leh aksa a om a, mehtui leh meh-al khong chu hawp a nuam taktak nawn kei sim hi. Nekkhit a khutsilna lam a ka va pai leh a nasem (kuangsil) nungakte eipau(Tedim) a ana kihou uh kaza a, eipau a ka houpih leh hon dawng ngamlou in Lusei pau in hon dawng uhi.

Mizoram ah hih tamtak in eipau a kihou nuamsalou in a om sek ua, a polam ate’n mahni pau a le pau ngamlou chi’n a awimoh sek uhi. Hiai tungtang thil omdan hoihtak a sui a gelh theih a om diam ka chi sim hi. Insung khong a eipau mah zang himahle i tate, naupang neuchik bang le amau leh amau a kihou chiang ua eipau hon zanglou mai khat in a om uhi. Huailam a khosa tanau khenkhatte’ tate (naupang chik) nu-le-pa’n insunga eipau zang mahleh amau eipau zanglou bilbela a nu-le-pate uh le a gampau mah a houpih mai bang le a om tham hi.  

Hauhuk. Kawlkulh leh Seling kikal Dulte a chihna mun ua lampi a hauhuk (guldu i chihte hi ding in ka koih mai a) khat om sek in khualzinte’n thei, nektheih chi tuamtuam khong pesek uh chih a kigen sek. Khatvei kuate hiam in huai hauhuk ana that/kaplum mawk ua Dulte khua in environmentalist tak a sunna, a vuina program khong bang le bawl hial in a theih gigena ding suang bangle dawh zozen uh chih ki zakha ahihman in huai suangdoh lim lak himhim ding ka chih khat ahi nawn a, annekkhit Kawlkulh apan ka kipatkhiak ua pan in huaimun ka zongsuk sim pah uhi.

Environment protection lam ah lutkik zualta le. Mizoram lam a YMAte hih thildang a a sephoih uh omthou mahleh environment kepbitna lam leh khosung sianthouna lam khong a apanlakna uh phathuai leh etton tak lua khat ahi hi. Tawlkhat lai in koikhua hiam a YMA lam in luidung a ngate kepbitna ding in ngakah matlouh ding a chi ua, a khote un thumang tak a zui in man hetlou taktak uhi. Local Cable operator te’n huai a ngakah lim zan (night) khong a vala in a hon suah uh i etleh tam mahmah in kiphu nuinui mai uhi.

Tua hauhuk pen pastor bang in a vuina program nei zozen a chi ua, mihing bang zen a va huchi bawl  zozen  di le ahi mah diam ah chihsim in chu a om aka.

No comments:

Post a Comment