Dec 7, 2015

Khovel Toh Kituak Maw

Kum 20 val lam paita a Brighter Academy, Imphal neitu’ Shyam Salam in biakin a a thugenna khat ah mihingte laka ki itna tawm, ki huham gawp ahihman a i khovel a thiltungte mulkimhuai theilua a newspaper a sim chiang ale apek masa (front page) a pan ngamlou in pek tawpna - kimawlna lam thu kigelhte simsek ahihdan a genkhak lamtak ka phawk miimiai lai hi. Utin utkeitale khovel a i om sung in ei omkhakna hun a thiltungte (i kimkiang ate) muhlouh theihlouh ahi ngut hi. Ahoihlou leh thil mulkimhuai taktak tungte ei utthu a tunsaklouh theih hi mawklou pawl om hi.

Tu huna phaigam khopi khong a i nungak khenkhat mivomte toh kingai, kiteng chih khong hoihsalou a, a gengen pawl om mahle gen a phatuam tuanlou bang hi. Pawlkhat in khangthakte’n mivomte a ngaihsan uh lamdanglua hilou ahihdan hichin gen uhi. A ladeihte bang uh a upalamte ladeih toh kibang hetlou, hanla sak bang dek sim zozen a sam a sam thohte (rap, hiphop) peuh hi a, huaidan lasiam minthangte khong lah mivomte ngen hisim. A sun a zana ala deihte uh TV a en/ngai a a om chiang un,  mivomte ngen mah mu a khanglian na hi maimah uhi. Huaiban ah technogoly in munteng hon zop leh kimatsak vekna ziak in a upa lamte’n mivomte khong huphulh lungsim a neihpen uh khangthakte a ding a ana huchi nawn hetlou hikha ding hi. A la deihte khong uh sa a lam ziahziah khong a muhmuh chiang ua (a theihlkouh kal ua) mivomte nasatak a ana neel/ngaisang khin uh hikha ding hi. Huaiziak khong a khopi lama nu-leh-pa muhphaklouh a khovel a nuamtalnuam nungakte’n mivomte ana neel mahmah uh ahihna om le ahikha ding hi.

Technology lam a Tv, internet, mobile nei/zang vekta i hih ban ah a mihing mahle kithehdalh leh ki gamlekta in, khovel muan tuamtuam a nam chiteng toh kizopna chi tuamtuam ki nei kawikawita hi. Huchi dinmun ah nidang a eigam a thil hithei dia i koih ngeilouh tampi muh ding omta ding hi. Khovel mundang a mi hoihna leh hoihlouhnate khangtakten muhlouh, theihlouh nei nawn tuanlou ahihman un ei gam ah leng a hoihlam leh a selam ah nasatka masawnna om tuak hita hi. Tuhun in khangthakten bangmahlou a a ngaih uh, a upalamte a dia pom haksa leh mulkimhuai tampi omkha ding hi. Tuni in eigam, ei Zosuante lak mahmah ah leng setan biakna leh a kaihnoih hi dia gintak, hanmual leh biakinn sunga gamtatna chih khong ki zazata hi. Numei leh pasal kipolhna lam ah leng thanghuaina nasa ahi ngei ding, vdo leak chih khong leh neih kibang kingai chihte khong nak omlua ahihdan social media tuamtuam khong apan iza thei zel hi.

Khamtheih chi tuamtuam in hon sukbuai, nungakte bang in melhoihna ding damdawi (khamtheih) zang uh chih bang le social media ah kimuta hi. Huaiban ah buaina (thagum suahna) khong a om chianga hatna ding ahiam hangsanna ding ahiam a damdawi nek chih khong le social media khong mah ah zakkhak zauhzuah in om hi. Huaite ziak khong mah le ahi diam ah khenkhat sih ding lau mahmaha kenkon a omlai in, khangthak sihding a kihta hetlou leh mahni kithat chih khong bangle hong tam deuhdeuh hileh kilawm bang sak in om hi. Social media khong leh thuthang i zak/muh dan apan in mahni kithahna kia hilou midang hinna laksak poisakna nei khollou bangle tampi om tham ding in gintakhuai hi. Kansuina kichiantak omkei mahleh i gam a ngongtakna, poisaklouhna gamtat uang semsem ding ahihleh i laka lungsimlam a damlouhna  ngaihven kullua leng hikha ding in a gintakhuai hi.

Thu thehdalhna lam bang ah leng media leh vanzat tuamtuam zanga thu kintak taka ki thuzak, thu thehdalh theihna a omta i hihman in hoih mahmah hi. Munkhat a thil tung a hunlai mah a a limlak toh athu in leitung munteng deksuak ziahziah maita ahihna ah a hoihluatna om hi. Ahoihna a om kawmkawmin a hoihlouhna le om tham zeal, thusia leh propaganda hoihlou thehdalh nuam khat a ding in kintaka hihtheih hi mawk hi. Ana mu leh simkhate’n lah thudik ahihleh hihlouh kanchet theihna nei gige khollou ahihman un ngaihdan ana bawl ahihkeileh ana paisawn sak ziahziah baihlam mahmah a, ahoihlou lam bang in paikha leh notkuang tangkhat in khokhal laia hun tomchik sunga gam lianpi a katmai mai theih dinmun a batttheih ton om leh kilawm hi. Huaiziak khong mah a akhenchia sorkar lam bang in le internet leh social media  khong a kham mai uh a ngaihton om hikha ding hi.


I kim i kiang leh technology khang khat sung mah a le kikhek nasalua ahihman in a teeklam deuhte bang in i hinkhua uh, i gam a thiltungte mulkimhuai sa diak ding un a gintakhuai hi. A upalam adiaka lungnatna, sisan sang neite khong a ding bang in a nuamlou tam mahmah ding in a gintakhuai hi. Ana ki adjust siam vanglak uh le hi zomah ding uhi. I khovel, i hun zat toh kituak mah a hing leh gamta tuh a ki hi peuhmah ding a…, himahleh, ei, Kristian kichite, i zuihpa’n khovel toh kituak mai lou a, khovel bawlhoih leh nuamsaktu a pang dingte hon chih zaw hi a…

No comments:

Post a Comment