Jul 28, 2008

COMPUTER KHOVEL

Kawla nisuah sima vailou kuan, nitak lam vaitung ann nek khit ( Pa Douzathang chihdan tak in) “ann kam khuahna toh pawtkhe ngal” a lenglatna a ut teng sat khiak khit a inn pai, zan a tuuitaka ihmut hithit mai hinkhua toh tulai computer khovel a hinkhua ki bang lou deuh ding hi. Suna nna sem zan a mi ihmut nunga monitor mai a zanhah phial gige hi mawk! Aneizoute lei eng i hi hiam a zatna ding gen theih neilou pi, loan la hial mah a assembled computer ki lei khe ek mawk! I deih man chih hi mawk! Office teng phial in nna computerized in mihing sep ngailou zozen ding sakna om bang hial hi.

Khovel mundang genlouh, Zo khopite nangawn ah computer sinna institute leh cyber café dim khin in kuapeuh in “email-female” genta. Eipawl nangawn internet mail group pangpalek bang a tungnun-kituh kiselna leh thu thehdalhna a zang ki hita hi. Internaltional gamgi in hon dallouhna pen ahi ding. Website/ personal homepage nei ani-ni pung bang hial in, games kimawl tawp theilou pawl, zanhak a mel muhlouh lawm toh chat a aki kaihmatpih thil tuamtuam a bual pawl lah beilou, computer khovel zaw hi peetmah ding a ka. Aneiloute’n zankhua a azat uh cyber café neite chih louh nek-taak zawnna leh phatuam lua a zang kitam khollou ding ahi vial a hiven.

Khenkhat in Laisiangthou a 666 “setan number” i chih mai tulai a i computer hi bang in gen ua, up huai pi ahi. Ngurthangvela in “number zaruk-sawmruk- paruk” a chih ahi kei zong computer in mihing bel akhut nuai a hon koih in i hun, i sum leh i tha hon zatsak peetmah hi . Computer khoih a haipih kha vanglakte’n a thei ding uh. Nei emaw neilou emaw a khawl khat i hon lei chiang in a bul kipan dek pan ahi lel. Computer i chih zenzen pen a ki kaihmat pih tamlua ahihman a khawl va lei a hun mai hiam lungkim theih mai hiam hilou hi. Niteng phial ahoihzaw, a hatzaw, a upgrape piang a, “tleirawl lai hmangaih a khan lungawi mai ila” chih la sak theihna vual hi lou pi. “Hei Ha! Hui ha!” chih ngai gige sim hi.

Abul, atawp om lah hilou, ut nana ah pansuk ni i chi phot ding. I leinate’n operating system di’a pirated- windows98 leh software- msoffice, pagemaker, photoshop etc hon load sakte uh Me, 2000, XP leh Linux leh version sang zaw hong pawt chiang in bangpi a zang lou pa’n ki deih tou pah thou hi. Pu Bill Gates te a hausa na ve ua le chihbawl in pirated software sai/ CD Writer nei khat mai-et pah in crack website khong bul bawl ngai sim mai hi. Porn lam toh aki ngailua ua chih leh virus khong hon supply khat houh ahi uhiam chih ahi a hiven... Loan a lei Computer nei buang, a zatdan leh maintenance bangkim theih beh ut chi in leh free software, games, updates/ patches etc lamen in khateng PCQuest, Digit chih khong budget a tellou napi lei hong ngaita hi. Lah ki sim tuan khol het lou.

Bangpi hi kei mahleh tunglam apan idea hong pai hun leh i vei khat i hon gelh ton om sam hiven, huaite leh naupangte’ bang hiam print ut ton hong om ven chin, printer tellou a set kimloupi a nei kha hi le kilawm hi. Huchi’n printer mitsuan hong hita; DMP chih chiang a print hoih kei chi, inkjet chih chiang lah a cartridge refill man tamlua chi zel, laser chih chiang tageet in lah a printer man tamlua chih hi nawn in printer lei hun bel tung ngeilou hi. Tulai a multi bang achi uhiam, abanglou teng ki thuah khawmte zaw a gen le ngai se kei chi mai ni. Ahausate’n a ut uleh a lei di ua himai..

XP i hon load a, NTFS omzia thei manglou in “Do you want to format…” chihna khong i “yes” suk top mai a. Neulaia lawmte toh van kikhek bang in haksa taka i kaihkhop hard disk sunga program leh data teng XP khekna a zang i hong hita. I deihlaite kaihkhop thak nawn ding hi lel mai hi. Himahleh software khenkhat leh modem driver khong i install nawn chia’n 98 in sawisel a neih louh, ana zatzat khenkhat helhawt pat ne hoih utlou bang in XP in lutsak ut-pha lou hi. Phalna i piak bang a i hard disk NTFS a na format ngei zaw ahi ding a, 98 load thak ahihke’h hard disk format i hon sawm nawn chiang in i DOS command theih sunsun mang nuam nawn geet lou hi. Partition Magic hiam bang magic hiam’ panpihna nget hong ngaita. Linux lam zaw den chia gen di’n i siit ding.

Latest configuration computer lei chizen a i ommuan kal a abawlte khawllou a na phiaphia mah ahi ding ua, a hatzaw, hoihzaw hong pawt zungzung mai hi. I 10GB hdd lah MP3 leh JPGten luah dim pah ua naupang kimawlna ding compound om nawn lou hi. Ei kimawl utkei lele ita/inau a deihlua khat na om hiven, game suakthakte kimawl theihna ding in hdd 20 GB beek leh graphic card, ram, processor upgrade ding omom hi. Pupa apan music ngaina mah i diam, la sa siamloupi in computer a la/music bang ki ngai nuam sam ven chin. Lemchin (movies) bang en nuam zomah. I configuration a CDROM na tel vanglak a adan om a hiven. Mikang, kawl/vai la kia in i Zo lung kuai zoulou, a film uh kia et hi salou in, Zo gimnam ki lunggulh tazel hi. Zo gimnam music CD lah tamlou, casset a omte computer a play lunggulh in MP3/WAV a convert ngai zel hi veh! Huai ding a kul pawng zon pen atheiloupi a ding in baihlam lou hial hi. Mi bawlsak ding chia i dawp chia’n lah casset khat convert man Rs1000/- peuh gen mawkmawk uh! Eh!.. chih hi nawn. Eimi film CD i neihsunte i hon en a lah, computer a i play ziak ahia, kawlphia bang loplop, houh hong tang (hanged) thep thup. Et theih taktak lou hi. CD i hon pawlh tam chia’n CDROM a pha nawn lou in a “W” ki chi nuam nawnta hi. Tu’n DVD hong ging nawn zomah, huai zaw gen ngam nai dah ni. Computer toh kisai budget omsa khasum san a lei ding tuh Hindute’n Muslim population pung a gen bang ua pung mah bang hi.

Chat chizen sam, neel deuh yahoo messenger a lut in chat room khat ah i hong pai sam a, Common Room ate lah a gen uh a mikamak le theilou sim i hihman mimal i hon PM samta. ASL a chih uh dawng a India i chi bang tuh the-betkhiak hon batsan geih mai uhi. Agen sun uh “I see”, “Oh!” chih khong ahi mai a. A koi gam a ki omkha a diam J Vaite hilou a Zomi ka hi va chih teitei nadan lah omlou, i chih chian leng ei Zo kuaman na phawk dek lou ua, hilh i kichih chiang bang in vokpi maia suangmantam paih achih uh houh bang a de aw chih sim in om hi. Ahaideuh (adiam ah) hon chat pih nuamte toh lawm bang ki chi zen mah in text kia mah i type kauh kauh nilouh a, ki neel deuhta chi a limlak hon nget chiang i hon nei kei nawna. Mi aw (voice) toh meel ki mutuah a kihou ve un chin.. Lim scan na ding scanner, kihouna ding microphone leh amau gen zakna ding speaker/earphone, melmuhna ding webcam chih khong hong om geet hi. Mic leh earphone bel i lei lai a configuration a tel tangpi ahih man in a zia om a, webcam, scannerte mibat i ut leh lei kul nawn hi. A leina di neihlouh man adiam, kilei nai tadih lou zaw hiven.. Huaite kia hileh pha ve! Chat chizen sam leh computer a bangbang hiam i hih lakloh lai a mei hong mit mawk! Meivak in ut hunhun a hon mial san thei ahihman UPS back up sawt deuh lunggulh huai zel hi. I deih le tuh lei ding hi mai. A sum la? Zon di hi mai.

Chilai le. A ki thei ngeilou kihou, kuan zuau a, kuan tak gen ahia chih le theih louh hinapi ki houhou theih mawk hi. Guwahati nangawn ah pasal khat a ki chat pih Malaysia (hiam) nungak khat toh kiteng chih om ngei hi. Amah bel lohching hi peuhmah lou di hia.. Ei lah i chat pihte computer bang chi bang a siam ahi ua, i computer sung a om teng hon muh pailet sak a deihsak tak a i computer sunga virus chi hon pawisak a i khawilet di’a anou hon guan khat houh ahi uhiam, a khenchian i computer hong kongkaw gegaw mawk! First Aid theih sun tuh restart ahi mai. Mail toh kisai gen kai zual le, attachment toh hong tung mail leh Spam mailte deihsak tak a hong ki khak hile zong hon ngam hi manglou geet hi.

Website i browsete ei bang mihing mah bawl ahih i hon phawk chiang in eima website/homepage bawl i utttei a. HTML code theihsun teng toh Frontpage mah masuan in i hong kipanta tuh! Thu kaikhawm/ type a zanhah phial phial hi in holiday chih bang om mel nawn lou hi. Akoihna ding in tripod, angelfire, geocities hiam a free a ki register in i hon guangta hi. HTML/Frontpage kia a bawl chihbawl in mi bang hilh ngam pah lou in zohngeu nou nei bang in mun tuam tuam ah suansuan peuh in om hi. A hoih zaw sem, mi hip ding- facility leh thil tuamtuam koih leh puahphat ki lunggulh pen hi. Abawlna ding software i khut sung hong tung lah Trial/Free versionte a facility kim lou khong ahi a buaina ding bel omden khat suak hi. Free forum, counter, poll, guestbook, board khong zong in zankim tantan phone bill pai saksak in om hi. Phone bill gen lailai in, Napster vanglai bang, anung chianga XP operating system toh kikhek ding lel ahi chih thei mahmah lou in la download chi zen sam in kuama’n phone in hon hou thei manglou uhi. Engage hi deuh reng mai! A bill hong pai chiang bang in hiai zah zah hi tel ngal ke’n teh chih khem khem ngai hi.

Inkuan minkim a computer ki nei lou ahihman i zat ut tata chiang bang in naupang kisaan thei ua, va kinak siat hial di lah hilou. Akhoih ngeilou khat in a khoih chiang bang in a nung a bawldik ngai i sak khong ompah hi. Naupang in a nek a dawn uh keyboard tung peuh a kesak/ taksak in keyboard peuh a kisiat ton om hi. Asethei mah hiven. A upgrade, a latest, athak lei zou gige lou pa’n i neihsa computer tuh optimum a hatsak sawm in maintenance, tweak leh banglou teng khoihkhoih in om hi. Huchi a optimum hileh pha ve! I hih fuh louh chiang bang kuamah theih pihlouh a zanhak phial a i soisak nung a Zeromum (zattheihlou) i suahni omthei zaw lai hi. Insung a ki tung buang, zat theih louh hiala a om mawk pen in lungsim hon kam gegu in ngaihpha theilou a i theihtawp a i khoihkhoih nunga a zattheih tuan louh chia’n bel consultation fee tam mahleh doctor kiang paipih ngaita. Ei tohbuai bel ngawh ding omlou, midang khat in khut a khak ziak ahih ngei ngei le tuh! Atai bang ki siam zozen..

Linux lam pang den in i nusia a. Genlut ta le. Miteng in linux chi uh hileh kilawm hial, en-ut him him chi in Redhat ahia bang head ahia khat i hon load dek sam a. I linux in hard disk partition ngai/diklou etc achihte “no risk, no gain” chi a business bawl hilou napi in i risk suk a, a diklouh leh a bul i pan thak zel mai a. Linux OS mah hi’n teh bang Gnome ahia, bang KDE ahia (amin le gen thei khang) chih khong ki mu sam in desktop pak hoih taktak bawl theih leh meltheih ngeilouh games kimawl theih sam hiven. Linux himah lou di hia... Himahleh zattheih tak tak din lah i configure thei tuan si kei a. Amit vakpha lou hiam windows in la ana saksak gige sa, soundcard bang Linux in muzou lou chitchiat se hi. Numeite’n na thuzoh a telephone bill tam chi a diam internet connection bang hon setup sak ut bilbel lou mawk. Chikhum tah a zawl chih bang hi theilou ahihman i windows nawn mai angai hi. Huchi in Linux sekna buhpang (hard disk) pen thil dang a dia su awng nawn in computer i hon tawh (boot) chiang in windows maw linux chia teel ding nei nawnlou a lungkim lou adiam, a gilkial ahi zaw diam, “grub” chih peuh hon gelh in windows hong din kalsuan utta mawng mawng lou hi. Bootable disk panpihna la in windows zin tunna hard disk pen le format thak hong ngai hi. Mawhna neilou windows pen le suksiat a load thak hong ngai thou hi. Windows load thak a i hong man chiang in tuh hong thoveng nawn mah mahta hi. Himahleh i download, casset apan a mp3 a i convert, i limlak collection, tunglam a pan piaka om chiang a i gelhkhiak laite, i record banglou teng, XP leh adang dang apan a ina humbitte hong bei vekta mai tuh! Mohsak di lah omlou, fresh a bulpat thak ngai kasak him him hi peuh chi a ki hehnep ngaita hi.

I khem zoh man ahia, a theihlouh man uh ahia, a tuung in zite bang in computer khong toh i buai peuh leh hon pakta a hon ngaisang uh a diam chih in om sim hi. Ni hong suak a hong tumzel a amau sang a hun i tam piak zawk a, insung mohpuakna i hon mangngilh phial a, budget bang hon khoih khak theih chiang in tuh hi hon sathei pha nawn lou uhi. Internet zat dek chiang bang in phone bill atam theih luat hon hilh mun hial uhi. I theihlouh lah hihet lou. Kivangpha hi’n teh tutan hon khensiat sak ngal lou uh hiven. Sapgam a computer ziaka nupa kikhen a chihte uh a tak hi ngut d’ei ve chih sim in om hi.

Mihing khat in computer toh kisai bangkim theihsawm a buaipih zezen khat a ki daihlah lua i hia, ki buaipih peuh mah hi. Nasepna toh kisai in mun tuamtuam a kisuan vialvial khat in a ki om vanglak a lawm khong le a ki nei mumal kei zawbawn a hiven, hikei leh, kuama’n pawlh tak in le hon ngai lou ding uhi. Bangdang ki buaipih man lou ahih man. A koi abang hileh i hun, i sum, i tha leh i bangkim zaw hon zat sak siam tel aka. Computer in. Nungak hel pai nanung kituh a tutute banga computer i tut pihpih nalam in i gil bang puak thei mai hileh kilawm. Exercise chihte a hun ding om nawn mawng lou hi. Bangteng hileh i lungsim leh tha hon neksak pen zaw gen kei ni in, computer khovel a khotual tak a i gamtat theihna ding in i gam economy hong hoih a mimal income hong pun ngaih tuak sa mawk ing. I sumdinmun in zillou chia, computer lam va maak bawl theih lah hi chiah lou… Midangte computer khovel hi mah a diam chi ing…

[hiai lai ka gelh hun chiah ka thei nawn kei. 2002 lak kong ahi de aw ka chi. huai hun leh tuni 2008 , hiai blog a ka post hun, kikal ah leng computer lam ah thil kikhek nasa lua ahih a phawk huai]

No comments:

Post a Comment