Jul 27, 2008

LAIZIAL TEEP

STATISTICS HOIHTAK omkei mahleh Zosuante laizial hah teep pawl i hi ding in a ginhuai. Sapgam/gamdang khong mu phalou i hihman huaite i gen-se kei ding. India gamsung laizial teep toh kisai in a region in enta le, N.E. hi aki hah teepna pen pawl ahi ding. N.E. sung en nawn le vaite sangin tribalte in hah teep zaw abang. Tribal lak ah en nawnle Arunachal, Tripura, Nagaland ate sangin Khasite leh Zosuante ki uang deuh leh kilawm nawn hi. Khasite leh Zosuante en nawn le Khasite a tangpi in pasalte’n hah teep ua, numei a teep kilang tamlou bang hi. Zoisuante bel anu-apa, a tek-akhang in ki hah teep diak bang hi.

Zosuan Mizoram, Manipur, Assam, Meghlaya etc a omte in bangziaka i kimkianga midangte sanga laizial hahteep se i diam? Tuibuk khong kipolhna leh ki ngaihnatna latsakna ana zang nam i hihmanin, dum/zanah bang ei zat ding i na chinga, i deih dandanin i na bawl thei hi. Huaiziakin i pupate hun apanin dum/zanah i zang tangnel mahmah a, zabel (dumbel), buk, tuibuk chih khong a lian a neu in kineel hi. Zi kizen tehna poimohtak khat bang a tuibuk al hoih chih khong ana hi mai hi. Nupite/piteekte in tuibuk a poimoh zah uh a teep zohlouh chiang un a tuailai lam nungakte leh naupangte nangawn teepsak mai uhi. Huaiziakin a hoihlou dan a ngaihna ki nei himhimlou in a ngeina, i ngeina danin ki pom mai hi. Ka neulaiin ka khua uah Meitei sing-at (local zi nei) khat oma, van tunna newspaper khong laizial dinga kizang lakah a sandeuh (paper ngou hilou) aki deihbawllou deuhte naupangte a ding chi a a kephoih lam ka thei lai hi. Neulai i gen leh, aban om zel veh. Ka khua ua laizial teplou naupang khenkhat hong tuailai ua nungak hel hon pat chiangun nungakhelna a thupatna ding omlou chi-in laizial hon teep uhi. Nungak heelna a nungakte laizial zialsak in amau honpan ua, inlengte laka hon hawm uh chih khong tuibuk apan laizial kipolhna a kizangtou ahih tuak.

Zabel pen pasalte tep deuh ahi a, tulai hunin a tep kimu mang nawnlou hi. Khasite lak ah bel ki mu zeuhzeuh lai hi. Laizial pen i pupate huna huchipi a na zanglou ua, Britishte i gama hong lut nung ua sepaihte khonga pan i na theih ahi de aw ka chi sim mawkmawk hi. I kimkianga i tribal pih khenkhat enle, amaule pupa hunin zanah zatdan chi tuamtuamin a zang thou ding un a ginhuai. Kristianna a honglut chianga, huai huzapa zanah zatna, adiakin Nagate lak khong ah nasa taka kiam hi dingin a ginhuai. Eilak ah bel kiam tuanlouin nidanga buk, tuibuk, zabel khonga zangin a zial thoh, gawzik, newspaper khong ki zangtou zomah hi dingin a gin huai. Huaikhita vaite toh i hong ki kawm chianga biri khong a kaitou in a zialsa cigarette i muhte entawn a laingou zanga ZOZIAL chih khong hong hitou hi ding hi. A theichiang hilou i hihmana ginthu a hiding hi chih ngen ahia, a theichiang omleh huaite choukhiakna ding hi hen aw.

Tuni’n chu vaite a laklut behin khaini, sahdah leh a dangdang in pungtou zomah hi. Vaite a lasawn hinapi, vaigam a zinchiangin a diakin public places ah a tep gentaklouh a leimai theih ding om khollou zomahta hi.

No comments:

Post a Comment