Jul 27, 2008

NGAIHTUAH DING

I misiamte'n khangbul pholh a khat i hih a genchian nung; a tuam chiat a ki minloh i om lai in maban phutvang ding a neihlouh phawkna leh kim-le-pam kikhek in hon pawkhia ahi ding e Zomi kha tang a i ki baptist souh souh. Zonam/ Zogam bawlkhe le nam hatzawte (kawl/vai etc) culture in hon depmang zoulou ding a khovel theihphak namkhat i hih theihna ding lampi omsun ahih man ahi ngei ding.

Hiai ding a khenkhat a lawp mah mai lai in khenkhat aphoklou, a utlou a om. Alawpte hi'n, lawploute hitaleh, namtuam hi na kisa a i na kisawi-etna mawkbei pah khollou ding hi. Tuam kisakna khanpih a; damdawi(drugs) bang a na zang zongsang, i sisan a belhta ahih man. A lian sung a lut a ki pumkhat di chi, lah a neu a parte om dan ngei a om, ngaihtuah ngei ngaihtuah, sepngei semdi lungsim i put touh leh i thilgel piansak haksa ding. A vaisai a pankhak man a aneitu bang kisa kha zozen, ahihkei leh asaitu a pan khaklouh man a ki telsaklou a midang piak bawl chih khong thil omthei ahihman sepdi tampi om ding hi.

Namtuam a kingai, huchi a sawtpi na khosa Manipur a Zosuante'n (munteng ah le ahi) i sacrifice ding tampi a om maithei, kigawm sawm tak-tak i hih leh. Huchilou in kigawmna tak-tak lohching thei khollou ding hi. Huai ziak in kigawmna ding a juihding i paidan ding khat ngaihtuah khiak kul hi. I lamjuih ding khat sial kul hi. A kigawm di teng thupukna ahi juihding omlou a pawlkhat kia lamsial muang a kigawm ding chi a pai mawk theih hilou hi. Lamjuih ding sial ngai i chih kong khat lel ah genchiang zual le: I paute bangloh ding, neukha kha tuam; huai tuamnate siksan a nei a nam a kikhente lah i hi si a. Eima zat chiat akhan sem na ding a hahpan chiat ding i diam? Survival of the fittest chi a apau hatpen ding kituh ding i diam? Eima pauzat chiat sang a athak/paugawm a pianna ding ngai poimoh zaw ding i diam? Tulai in Zosuan mitampen in a theih Lusei pau hi ding hi. Huai in Zopau naihpen chi in inteekpan in a khanna ding pan lavek mai ding i diam? Zomi nam piangkhia hitaleh lungtup tuang tun nung a khosa thei na ding i diam? Dotna ki dot ding a dim.

:Pau kia ahi zen zen kei. A gen chiang na dia i lak zual lel ahi. I culture, i custom, i nampuan (ichih zen mahte) leh a dang dang koihfel dan khat, kilep dan khat neih ngai ding. Hiaite khong mah lah i nam (ichihte) dinna ding a siksan poimoh pen a i na zatte ngen ahi ngal a. Huaite mah ahi Zomi nam pian sak leh hat ding hon dal. Atuam chiat mah a om ding; Paite-Zomi, Hmar-Zomi, Thadou-Zomi, Lusei-Zomi, Vaiphei-Zomi, Tedim-Zomi etc etc kichi ding a Zomi in hon khaikhawm ding chi ding i diam ahih kei leh aneute ngai poimohlou a Zomi hitop mai ding i diam chih khong i juih ding lampi khensat kul salou i diam?? (Tulai in mi pawlkhat namkhat i hih a chiang kisa lua in Zomi a kigawm lawplua kisa a hi ding uam amin ban uah Zomi chih khong a hon gelh zozen uhi. Hoih banglua napi, a hoihpen hikhollou maithei ahihna om hi. Min ban a gelhnop i neih leh family/behmin mah gelhzawk di hilou d’a diam..Lamjuih di i siallouh man a hichi khong hong piang hilou a diam..)

I paididan-kong chi teng a zuihdi i neihtheih na ding a geeldi, ngaihtuahdi, kikhekdi, lepthakdi, zonkhiakdi tampi om i chita:. Huai ding in Zomi a telkha ding teng i dawp in i kikuppih hiam? Huai ding in hun i pia in i ngaihtuah hiam chih kidot ngai hilou hiam??


No comments:

Post a Comment