Aug 1, 2010

SOURABHEE TE KHUA

Office nna toh kisai in Tripura khopi Agartala ah kava zin zuala, huai toh kisai kon gelh zek ding. Travelogue dan le ahi keia, Tripura information hoih leh kimtak le kan manlou ka hihmanin ka utut leh ka tuahtuah hon ban gelh ding ka hipen mai hi. Tripura ngaisang lua leh phat sawm leng ka hi kei, bangbang hiam ngaihtuahna tokthou thei a om khak leh chihna kawm ahi zaw. Tripura history gendan kibang lou om zek abang. Localte chihdan in a gam min Tripura hilou in “Tuipra” or “Twipra” ana hih tuak hi. Hiai hi kammal nih TUI leh PRA kigawm a hong piang ahi. Tui chihpen water chihna ahi a pra chihpen kizom (adjoining), Tui toh kizom gam chihna dan hih tuak ahi. Tripuri lengte ukma in a gam ah Zosuante na teng masa uh chih ahi. Hiai a mina TUI chihpen ei pau ana hih manin a gintak huai law ngut hi.

Zosuante. Zosuante tenna masa khat himahleh Zomite’n Tripura lam hi ki ngaihsak manglou abang hi. Bengalite a hong dimma un Tripuri lengte ukna gam ahi. Zosuante’n hausa/lal chih khong i na nei a leng ahihleh ki neilou houh a diam ah..chile lah leng neilou pi leng chih kammal koia bangchi neihkhak i hi dia leh chih ding hong bang zel hi. Manipur, Meitei lengte ukna nuaia om himahleh “leng” chih kammal Meitei lengte apan a i na neih hi dingin a gintak huai kei hi. Leng, lengthei (pineapple) i chih khong Tripura a lengte apan i na chih ahi zaw mai diam ah chih simin a om hi. Tripura ah Zosuan a omlaite Halam, Molsom, Darlong, Rangkhawl, Paitu, etc chih khong ahi ding uh. Amaute sorkal record masate ah Old Kuki chih dan khonga kigelh deuh ahihziak a diam ah a Zomi deih lamte sangin Kukite deih lamte in va ngaihven zaw uh abang. Unau Hmarte’n le amau a bang in a record theih nana uah a gelh uh abang. Huchi in Tripura ate tuh a Zomi deihpawl sangin Kuki, Hmar chihlam toh kizopna a neizaw uh abanga, Mission field khong bangin le a nei deuh uh abang. Mission field lam ah bel unau Mizo te le ava lut lua uh hi in a kilang hi.

MACT 11. India gam sorkal a hoiha, mipi ma akhuala; motor accident ziaka si leh liam khate a dingin compensation muhtheihna ding dan a bawl hi. Huai dan nuaia motor accident a si/liam/van suksiatte compensation claim na dingin Motor Accident Claims Tribunal (MACT) state tenga om dingin hon bawlsak hi. Tripura state District 7 om hi in a gen u’n ka theia, MACT mun 11 ah a om hi. Agartala khosung lel a leng MACT 4 bang om hih tuak hi. Ei Manipur ah MACT bangzah om a diam ka thei kei maimah a. I district uh, Churanchandpur District i chih uh sungah leng MACT omlou hi in ka thei (ka chiang kei) zomah. Omlou ahih zenzen leh a omsak dingdan i ngaihtuah pah uh hun mahmahta hi. A kisaipih sorkal uliante leh a thei ding ukilte dot tuak teng dota, Lamka a MACT court a om theihna dinga Manipur sorkal phut tuak mahmah ding hi. Huchia i phuta i ngetkhiak leh mipi motor accident ziaka thuak khate a dinga a phattuam banah ukil bangle kitamta ahihmanin huaite a dingin nekzonna hoihtak khat hong hi pah ding hi. A Court le Tuibuang lam khonga va koih sese a ngai lou dingin ma la pah le.

CNG. Tripura a ONGCte drilling site om ziak ahi dinga, Agartala khosunga a autorickshaw tampite uh CNG zang bang ana hi vanglak hi. CNG thunna (Petrol Pump va chih di lah hikei ven) khat a oma, huai in autorickshaw khong CNG zang teng chawm zou chuh ahihtuak peuhmah hi. Delhi chih khong lou India gam koikoi ah CNG a kizang diam chih ka thei kei. Nidanga ka zak ngei khat Agartala a gas connection bangle ONGC ten inn a pipe leh a meter vuah in pia ua, gas la dinga kivolh ngenngon ngailoua insunga zat ziahziah mai ahi a chih uh a dik hia diklou chih ka kan chian kha hetkei ngut ka chi. Mun khat leh nih khong, ONGCte omna kiang naideuh ah huchibang om lel khong ahi zaw mai dingin ka ginta hi. Gintak dan lel ahi.

SUMKUANG SA. Agartala a annekna hotel hoihtak khat ah sumkuangsa nek theih ahi a chih uh ka za sek a, Agartala kizin hiven sumkuang sa chep di hilou di hia ka chi lungsim hi. Nidanga Silchar a ka om masak lai in Phatak Bazar a nga zuakna ah sumkuangsa a zuak sek ua, huailai in lei dingin kana ngaihsun kha ngei kei hi. Huai gentak in chu belam sa bang le a zuak sek ua, khatvei chiam ut ka chih leh tuni tannin ka chiam kha naikei hi. Huai Agartala a sumkuangsa pen a guk deuha a zuak uh, a meltheih u leh a muan mahmahte uh kianga a piak lel uh ahi a chi uh. Aziak chu NGO (environmentalist group khat ahih ka ging) ten sumkuang thah ding a kham ziak uh ahi a chi uh. Huai hotel neitute toh kithei mahmahte toh va pai ka hi ua, sumkuangsa chu hon pe mahmah un teh i chihleh bawl nawnlou himhim ka hi uh a chi ua, huchi ahihlelah chi’n Bangladesh hilsa (ilish) Bengali style diktak a kihuan leh small fish fry ka neta mai uhi. Sumkuangsa tungtang ah bel zinma leh zinnung dinmun a kibang a suak hi.

AIRPORT. Kuate hiamin, kuate hiam a khemna uh paisuak khat houh ahi diam ah Mizoram mi khenkhatin Lengpui Airport hi NE India a lianpen danin a gen nakkhem uhi. North East India ah chu gen ngailouin Guwahati a lianpen ngal dia, huaizom in hi Agartala ahi diam Imphal ahi zaw diam ka chiang kei. Kolkata, Delhi lam flight bangzah om a diam net khong ah ka verify kha kei, himahleh nitengin Agartala apan Guwahati flight thum a pai gige hi. Jet Airways leh Spicejet te a Airbus ahi a, Indian Airlines bel ATR ahi. Tripura population hi 30 lacs val ahi in ka theia, huchi ahihleh tuh lenna tuang ding le Manipur sangin kidaih zaw leh kilawm kasa hi. Ka muhdanin Agartala Airport a building bel lianlaw keia, a building khong etin chu Imphal bang a lian zaw mai de aw chihsimin om hi. Flight tamthou mahleh kei paini in Airport ah huchitel in mi a rush kei a, Kolkota khong danin mi a kidaih lawtel vengvung kei in a thoveng kasa vanglak hi.

VAI DRIVERTE. Tuni in Zosuante driver tampi a ki om ding, adiakin Mizoram state bang ah. Vai driverte toh ei driverte a kibatlouhna tampi a om a gintak huai. Ka kuanlam un Patherkandi ah Malwari roti, dal makhani leh paneer masala zingan dingin ka ne ua, motor hektupa, Altab bel kou nekna table ah hong tu nuamlouin mundang, a pawlam a dohdan kibawl annekna mah a zat ua tu in a ne hi. Agartala ah zan thum ka giak ua, ka tunna hotel ua driver room a omlouh manin driver pa a ding mun tuam hon ngaihtuah sak uhi. Tangval feltak leh chidam tak ahi a, Mizoram khonga driver tamtak sangin a mellatdanin a muanhuai zaw hi. Mi zahder a siama, banghiam kul a ka sap uh ahihkeileh ka Hotel room bang uah leng hong pawng lut lou hi. A tuam dang khat leh gen daih le. Aizawl a ka seplai in computer khong a buaia a bawlte i sap chiangin a hongpai ua a bawllai khong un i tutna (chair) bang ah tu maimah uhi. Vaite’ bel huchi hetlouin a hih ding u leh hihlouh ding uh a thei mahmah uhi chi phet le.

GAMGI. India leh Bangladesh gamgi Agartala khosung toh kizom chih ding ahi maia, nitaklam dak nga chiangin FLAG DOWN a hih sek uh chi’n lawikhatin huai et ding hon deihsak mahmah sek uhi. Ei BSF ten India Flag down in langkhat ah Bangladeshte a ten ana hih ve uh chuh a hihtuak. Huai en dingin ni nih zen ka va kuan ua, himahleh office lam khonga ki pumbuai sim sek ahihmanin ka zekai kha nak ua a ni nih in ka lap kei tuaktuak uhi. Amasa in ngialin huaimun ka tun chiangun khua bang a mui simta a unau melhaih hunlai ahita ding. Lim khong ka kila khemkhem ua, himahleh khua mialsimta ahihman in limte hoihtakin a chiang kei hi. A zinga ka va kuanthak u leh 5:15pm khongin ka va tung zou hamham ua, ana zou man zel uhi. A timing dak 5 ahi chi napi uh dak 5 nungin ka va tung nak uhi. Adiktakin chu Flag down chihlel ahi a, huchitela muhnop ding hi in le ka koih keia, lawite’n hon deihsak, hon ensak utluat ziak ua ngaikhawk a arrangement a bawl sek ziak ua va hoh lel sek a kihi hi.

RAJBARI. Tripura lengpa inn, tua chu state government in a leikhiak a secretariat a a zattak uh ahih tuaka, Taj Mahal toh va teh zenzen ding lah hikei deuh ven chin. Durtlang, Aizawl a Mizo Taj Mahal chihbang om ahih teh Tripura Taj Mahal chi suk mai ni. Khomial nung, gampi apan kiklama ka va pai u leh gintak sangin a thupi zaw vial hi. Compound lianpi ahi a, a lutna lampi gei tuak ah sing khong a om ziiziai a, huai banah lake a om tuak hi. Khua mialta banah vuah bang zu sim nalai ahihmanin deihbangin ka enthei kei in lim ka la thei kei hi. Tripura lengte hunlai in a gam uah Manipur leh Ahom gam khong mah bangin Hindu Missionary ana lut lua uhi. Rabindranath Tagore bangin le lengpa va vehsek ahih tuak hi. Huchia sawtpi apan Bengali culture khong toh ana ki connect lua ahihman ua Arts lam khong Tribal dangte sanga ana thei deuh u le ahi maithei. Huaiziak khong a R.D.Burman, S.B.Burman chihte Bollywood music industry a thukpi ana lutthei pah uh ahi maithei. Sourabhee Debbarma, Indian Idol 2009 ahihna toh zaw va kaihmat hial di ahih a ginhuai kei deuh dia.

KONGZING. Agartala khua Tripura lengpa’n koilam architect hiam zanga hoihtaka ana plan mah ahi diam ah, nidangin India ah Chandigarh toh Agartala kia hoih taka ki plan ahi chih ka za kha ngeia, hilele koia ka zak ahia dik ahia diklou chih bel ka chian kei. Agartala khopi huchia hoihtaka ki plan mah ahih bel ka gingta law keia, hilele a kongzingte hoihtakin tang zitzet geuh ahihman in ki plan deuh mah zaw hih tuak. Huaiban ah nidangin Tripura hi lamlian (road) hoihna pen pawl dana genin a om seka, tutung ka muhdan in bel huchitel in lamlian ahoih khol kei. Assam, Manipur khong toh teh dingin bel a hoih mah tham a, hoih lawtel chih ding ahi. Abangchi a diam ah Meghalaya bang le nidanga lampi hoih mahmah i chih leh tu in a hoih mang nawn het kei hi. Assam a le Upper Assam highway tuma kum 3 kum 4 khong paita a hoih lawtel i chihleh tunai zeka kava paikhak in ana nak siat mahmahta hi. Super Highway a chih uh bawl ding chia a lampi ngeina pen kuamah in puah nawnlou khat a diam ah, a Super Highway lah sumkuang speed a bawl uh a diam ah. BJP sorkal a bei leh bei khawm houh ahi zaw diam ah. Ka theihlouh lam tak ahi.

KHOTUALTE. Tripura population a 31% khong Tribal hi-a, a dangte phaizangmi chihdan hih tuak hi. Tribal chih chiangin a Tripurite, Chakma, Reang, Jamati, Garo, Kuki (Zosuante) chih dan khong ahi ding uh. A tribalte, indigeneous peoplete a khopi khonga omtamlou houh a di uam ah, kholai ah a mel uh muh ding avang mahmah kasa hi. Khat le nih kan ka muhlam le ka theikei chih zozen ding a diam ah. Bengalite bangkim ah akidaih ua, Agartala nana na chu amau gam hi mai abang hi. Kholai a signboardte khong ka simthei milmial simlai hi. Meitei pau zil khak a phattuamna hiai khong hi mailou ding hia ka chisim mai hi. High School a Manipuri subject exam chianga Question Paper copy mai pawlin bel Agartala signboard a simtheih uh tam lawlou kha ding hi. Airport khong bang ah leng Meiteite pata ka muh chihlouh a local melpu ding ka muh lam le ka thei kei.

GREEN. A khosung khong ah singkung a om zekzek thou a, Green sim thou chih ding abang. Hiai zaw gen sau nawn dah ni in lakloh takin hunsak phot phot mai ni.

Agartala zinna toh kisai gelh ding tampi zaw om kha in teh. Hilele a ninhuai lam banga kuan thei ahihna ah duh-aam law dah mai ni in, hial bawl mai ni chidan ka hita. Agartala apan Guwahati a pai in Sunday, 1.8.2010 pen Guwahati a taam kha ka hih chianga hih ding om khollou ahih man a, Sunday a kon gelh zual ahi. Inlam kitung lelah ki gelh peih/man kei in chin chia.


No comments:

Post a Comment