May 27, 2011

SINGPI HING

Britishte hong theihsak man-a singpi dawn ki hi dingin a gintak huai hi. Missionaryte’n tanchinhoih hong theihsak nung un nidanga zu i zatna tengah singpi i hon zangta a, tuni in i society ah singpi a loutheilou khat a hong suakta.. Khotang thilte ah singpi in zu a hong nohkhiak sak-a, i puzukholh leh bangbang zukholh hiam-te ah zu kikhol lou in singpi i kikhol zawta hi. Mimal inle gilkial dangtak hunin kholai a hotel khong ah singpi i dawna,  insung ah leng zing, sun, nitak chih bangin i dawnin lenglate bang leng i dawn sak  hi. Sungna nei khong a dawntheiloute bangin le singpitee tellou in “singpi puang” chi in bawngnawi, tuisa toh chini hel singpi dawnin i dawn hi.


I singpi dawn pen singpi san i chi diam, a tee companyte’n khawl-a process-a  a bawl uh i lei ahi. Tuisou toh singpitee i hel chiangin a rong a hong san (a san ahi chiah kei na a) a, bongnawi toh i hon hel chiangin bel a hong puang hi.  Singtang khua khenkhat  singpi kung omna ah ateh lou in a houkeu ua, huai singpi a bawlin a dawn sek uhi. Huai le singpi san i chihte mah ahi.  E’n singpi san i chih sapte’n “black tea” a chi ua, hiaite hilou eigam a mi tangpi in i zat khollouh, “singpi hing” (green tea) gen sawm-a kinei i hi.

Green tea a hoihna tampi a om a chi ua, a hoihlouhna kithei omsun singpi a caffeine ziaka ihmuttheihlouhna om ahi a chi uh, huai le coffee a om sanga niam zaw a chi lai uhi. A bawldan le tuam deuh in uluk taka a abawl uh ahih tuak hi. Abawldan chi tuamtuam om kha in teh, bawldan khat gen zual ni. April, May kha lak khongin singkung dangte  mah bangin singpi kung le hong selthakin hong nou pan hi. Huchia a hong sel chiangin a zik ngek zumte, a teh ngek nih hiam tan  lou-in belsa tunga sathau tellou-in kang gam uhi. Bel dai lianpi-a a kan chiangun a kat ding venna in a tok mun mahmah ua, singpi zik a athaute a pawtna dingin pilvangtaka a bel toh zuut kawma tawk zelin leh kangsak lou in kang gaw uhi. A kangam khit chiang ua huaite zanga singpi i bawl pen singpi hing a hong hi a, a rong le ei singpi santé toh kibanglou in a hing (green) pian hi.

Singpi hing bawlna ah, a singpi zik a ngek zoh pouh leh a hoih a, a kanna mei salaw tellou-a, sawt i kan leh a limzaw lai a chi uhi.  Eipawl nam upa hilou leh culture lama hausa lua hilou i hihman in nek-le-dawn bawldan khong ah khovel ma a i angtanpih ding,  i kisaktheih pih ding om khollou abang hi. Korea-te leh China-te khong in huchibang a hau ua, singpi hing i chih bang leng amaute, Japante khong a pan akhovelin a hon theihkhiak ahihtuak hi. China-te’n singpi hing damdawi dia a hoihdan na thei in kum 4000 bang damdawi tuamtuam, luna akipan kingaihsiatna tan a dingin ana zangta uh a kichi hi. Korea-te bang-in le singpi hing a ngaina mahmah ua, a dawn thoh kia hilou in singpi hing a kipan ann nek ding, meh ding tuamtuam, dawn ding tuamtuam tampi icecream dongin a bawl uhi.

Singpi Hing Hoihna.

I theih tek bang in tulai internet khovel ah utteng zonna dingin Google a zattheih sim mai a, google pan-a singpi hing hoihna ka zon sin leh a mu tam sim hi. Mun tampi ki-en manlou ahihman in hiaisan:  http://www.amazing-green-tea.com/green-tea-benefits.html  a kigelhte mitamzaw in a simtheih ding  in eipau in i gen  zek ding. Hiai-a a gente uh a dikkim ding ka chihna ahi kei-a, damdawi lam toh kisai kammal eipau a gen theihlouh tampi om ahihmanin leh English ki siam tawklou ahihna ah a kigelh bang chiah a lehkhiak hilou in a tomkim a lakkhiak ahi zaw. Huaibanah suichianna/research chih khong pansan chi-a kigelhte kuate sui hiam chih khong chiang takin a om tuan kei.

Sinpi hing in thil lamdang hihthei ahi a chi hial ua, singpi hing i dawn pat chiangin i hinkhua a hoihlam a khek ding kipan ahita a chi zozen uhi. A hoihna a chihte uh a tomkim in a nuai ah i gen suk ding.

1.    Antioxidants. Misiam tampite’n antioxidants in mi tek-hak sak, lungtang natna, stroke leh cancer  veng hi in a ngai uh. Singpi hing ah antioxidants tam hi.

2.    Thau Pai. Singpi hing  dawnin taksa a thau pai (kiamsak) in gikna kiamsak thei hi. Sawt dawn peuh le gikna a kiamlam kithei semsem hi. Singpi hing-a om catechins in taksa a thau banah carbohydrate zatna leng kiamsak ahihmanin kimawlmite bang tawl/gim hak sak deuh lai hi.

3.    Damsawtna. Japan a piching mi 40,530 kum 11 sung a houlimpihna ua pan singpi hing dawnte damsawt zaw dingin dingin mu uhi.

4.    Cancer Damdawi. Singpi hing-a antioxidant in na asep ban ah sigui khan ding veng in cancer cell-te gillkial sak in cancer khan ding veng hi. 

5.    Lungsim Tawlna Lam. Khuak a hatsak banah singpi ah special compound, theanine in alpha brain waves halhsak in, taksa tawldam sak hi. Singpi hing dawnin lungkhamna (stress), kingaihsiatna khong tawmsak thei hi.

6.     Taksa hatsak leh Stroke, Heart Attack Veng. Singpi hing a om EGCG (epigallocatechin gallate) in heart attack leh stroke neite dambaih sak thei hi. 

7.    Lungtang Damdawi. I upat deuhdeuh leh i siguite taak deuhdeuh in thau, cholesterols leh blood platelets sigui a hong kikhol, hong tak gawpa sigui hon  huk bing chiangin heart attack/stroke hong om hi. Singpi hing in cholesterols, triglycerides leh sikhal kiamsak ahihmanin sigui hahsiang hi.

8.   BP Damdawi. Singpi hing in sisan sang le niamsak thei chih ahi. 2004 kum a suina khatin singpi hing nitenga nou nih tan dawn gige-te 65% bangin sisan sang neilou zou ding un mu uh chih ahi. 

9.    Zunkhum Damdawi. Singpi hing toh in zunkum dou-in veng thei hi.  Singpi a om EGCG leh theaflavins in sisan a akhum omte thunun thei  hi. Suina khatin nitenga singpi nou guk kal giat sung bang dawn le zunkhum  15% to 20% bangin kiamsak chi hi.

10.    Damdawi Dang. Suina khenkhatin singpi hing meima, guh kizopna natna tuamtuam leh Colitis a dingin hoih chi uhi. Singpi hing cream nuhle tangsiat leh vun a ding bang in le hoih a ki chi.

11.    Tuap Veng. Laizial tep, midang tep khu dikkhak ziaka tuap natna/cancer leng singpi hing in ventheihna tan om a kichi hi.  

12.    Sin Veng. Sin natna a dinga hoih chi in suichianna bawl khenkhat in sin natna a zat dingin kawkmuh uhi. 

13.     Ha Veng. Kam namsia hih tawmin kamsung leh ha natnate ah phatuam hi.

14.    Guh Bawl. Singpi hing in guh hih hoih thei in guh natna khenkhat veng thei hi. 

15.    Taksa Vengtu Hatsak. Singpi hing-in hitang-khosik veng thei hi. Singpi ah natna hik khenkhat, antigens kichi om a, huaite in taksa kivenna hatsakin natna hik dou dingin pan na la hi.

16.     Rehydrate. UK Scientist-ten tui sangin singpi dawn damtheih huai zaw chih mukhia in singpi in taksa keusak chih ngaihdan hawlmang uhi.

I gensa bangin hiai a tungate a kigelh bangbang a lehkhiak hilou in singpi hing toh kisai ngaihdan i neihloh a asui peihte in hon suina ding uh ahih khak leh chihna kawma singpi hing dawn ching le a hoihlouh luatna  om dinga ginhuai lou i chihna lel ahi.

No comments:

Post a Comment